Toekomst roodsnavelkeerkringvogel op Saba en Statia onder druk

De roodsnavelkeerkringvogel is een ware vlieger, met een vleugelspanwijdte van een meter. De witte vogels, met hun lange staart, zijn niet te missen op de Nederlands Caribische eilanden Saba en Sint Eustatius (Statia). Natuurorganisaties Stenapa (op Statia) en Saba Conservation Foundation houden de vogels met monitoring in de gaten. Ratten en katten zijn de grootste vijanden.

Voor de Roodsnavelkeerkringvogel zijn Saba en Statia belangrijke broedgebieden; 40% van de 8000 wereldwijde vogelparen broedt er. De vogel, met een opvallende rode bek en lange staart, broedt op de kliffen en rotsen aan de kust van de eilanden. BirdLife International heeft deze gebieden dan ook een Important Bird Area genoemd. Op Statia broeden elk jaar zo’n 100 tot 200 vogels op de kliffen en op de helling van de vulkaan White Wall. Het is de enige zeevogel die zich op Statia voortplant.

De toekomst van de vogel op de bovenwindse eilanden staat echter onder druk door laag broedsucces. Saba Conservation Foundation en Stenapa hebben een programma voor monitoring opgezet om de aantallen vogels te meten. Dit geeft inzicht in de populatie van de vogels, hoe ze groeien en wat hun vijanden zijn. "Dat is belangrijk, omdat er nog maar weinig koppeltjes van deze vogel op de wereld zijn, en we deze soort graag willen behouden”, zegt Hannah Madden, parkranger van Stenapa en leider van het onderzoek. Monitoring is eerste stap in het onderzoek en vormt een nul-meting voor verder onderzoek. Madden: "De beschermmaatregelen die we moeten nemen om de vogels te beschermen, laten we afhangen van wat er uit het onderzoek komt."

Monitoring met infraroodcamera’s

Voor het onderzoek krijgen de natuurorganisaties financiële steun van onder meer de Society for the Conservation and Study of Caribbean, US National Fish and Wildlife Foundation, Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) en NuStar, een olieoverslagbedrijf op Statia. Die hulp is hard nodig, want het monitoren is een flinke klus. De zes infrarood camera’s die met deze hulp zijn gekocht, maken elke 5 minuten een foto. Het doornemen van de foto’s kost veel tijd. Naast de katten en ratten staan er voornamelijk loslopende geiten op.

Ratten en katten grootste vijanden

"Enkele seizoenen onderzoek naar de populatie en het broedsucces van deze vogel op Saba en Statia maken de bedreigingen duidelijker,” zegt Adrian Delnevo in Bionews van DCNA. Delnevo is ecoloog en wetenschappelijk adviseur bij DCNA. Het onderzoeksprogramma brengt aan het licht dat er opmerkelijk weinig broedsucces bij de vogels op de eilanden is. Falend nestsucces kan meerdere redenen hebben, waaronder het overlijden van een van de ouders, instortende rotsen, onvoldoende voedsel en nestroving door roofdieren.

Ratten en verwilderde katten vormen de grootste bedreiging voor het voortbestaan van de soort op Saba en Statia. De vogel heeft zich eeuwenlang staande weten te houden ondanks de aanwezigheid van ratten, maar katten zijn pas recent (sinds 2000) een probleem. Daardoor hebben de vogels zich nog niet aan deze bedreiging weten aan te passen. IMARES onderzoekt de verspreiding van ratten en katten op het eiland, waar ze leven en wat ze eten. Christina Chan van het Imperial College London analyseerde data van de cameravallen op Saba en Statia. Er is een positieve relatie tussen loslopende geiten en verwilderde katten in de buurt van de nesten. De geiten zouden door hun gegraas en gedrag ervoor kunnen zorgen dat de vogelnesten sneller opvallen en makkelijker toegankelijk zijn voor katten. Ook verstoren de geiten de nesten waardoor de ouders het nest verlaten. Zijn er meer katten in een gebied, dan neemt het aantal ratten - de belangrijkste voedselbron van de katten op de eilanden - af.

Ook de voedselbronnen van de vogels zelf kan oorzaak van het slechte broedsucces zijn. “Er is enig bewijs dat de jongen die niet door katten gedood worden, traag groeien. Dit kan erop wijzen dat de jonge vogels niet genoeg en niet goed genoeg te eten krijgen”, zegt Delnevo. Dit kan een indicatie geven van de kwaliteit en aanwezigheid van de vis en inktvissen in de oceaan rondom de eilanden. De camera’s helpen bij het onderzoeken van de roofdieren rond de nesten, maar ook hoe vaak de jonge vogels worden gevoed, of een nest succesvol is en hoe vaak een oudervogel naar het jong toegaat om het te beschermen.

Monitoring 2014 – 2015: 57% kans op broedsucces

Tijdens een internationale meeting van BirdsCaribbean in augustus 2015 presenteerde Stenapa de resultaten van de monitoring voor de periode 2014 – 2015. Dit laat zien dat de kans op broedsucces in die periode 57% is. Als de eieren niet uitkwamen, was dit in 17% aan rovende ratten te wijten, laten camerabeelden zien.

Beleid om bedreiging te verminderen

Om de druk op de vogels te verlichten, zijn een aantal beleidsmaatregelen denkbaar. Uit het onderzoek blijkt dat nog niet opgehaald, openliggend afval de katten aantrekt. Een betonnen, gesloten container hiervoor kan het aantal katten terugdringen. Voor de zeer belangrijke broedgebieden is een vang-castreer-uitzet-beleid van verwilderde katten niet voldoende; daar kan een euthanasie-beleid worden ingesteld. Dat is ook voor de katten een humanere manier. Uit veterinair onderzoek blijkt dat veel van de verwilderde katten een zeer slechte gezondheid hebben. De Saba Foundation of Prevention of Cruelty to Animals ziet af van het vang-castreer-uitzet-beleid.

Op Saba is er al een beleid voor rattencontrole, maar de beesten blijven een groots en wijds verspreid probleem op het eiland. Het kan erop wijzen dat ratten immuun zijn geworden voor het bestaande rattengif. Een combinatie van diverse giffen en andere controlemiddelen is daarbij een oplossing. Stenapa is met de resultaten van de monitoring in overleg met de gezondheidsraad van Statia om de ratten op het eiland onder controle te krijgen.

Blijvend onderzoek naar katten, ratten en de vogels en hun relaties onderling is van belang. "Studies over andere zeevogels elders laten zien dat het beheersen van het ene roofdier ertoe leidt dat het aantal van een ander roofdier juist groeit," schrijft Delnevo. Als katten op het eiland worden verwijderd, leidt dit tot meer ratten. "De bevindingen zijn echter wisselend. Sommige onderzoeken laten zien dat het beheersen van het aantal katten tot meer ratten leidt, maar in een andere situatie was er geen groeiend aantal ratten." Katten vormen de grootste bedreiging voor de keerkringvogel. Delnevo: "Maar we begrijpen de complexe relatie tussen keerkringvogels, katten, ratten en andere roofdieren nog niet geheel.” Delnevo wijst dan ook op het belang van vervolgonderzoek om tot een passend en effectief beheerplan voor de vogels te komen.

Literatuur en onderzoek
Debrot, A.O., Ruijter, M., Endarwin, W., Hooft, P. van, en Wulf, K. (2014) Predation threats to the Red-billed Tropicbird breeding colonies of Saba: focus on cats. Wageningen IMARES
Chan, C.J. (2013) Interactions between invasive mammals and their effects on Red-billed Tropicbird (Phaethon aethereus) nesting productivity. MSc Thesis, Imperial College London
Madden, H. en Ellis, A. (2013) Assessment of the Breeding Succes of Red-Billed Tropicbirds on St. Eustatius. Stenapa. Dutch Caribbean Biodiversity Database

Bronnen
Invasive Predator Research on Saba, the Case of the Red-billed Tropicbird. DCNA Bionews
Conservation Science: Red-billed Tropicbirds on Saba and St. Eustatius - Adrian Delnevo. DCNA
Science, Conservation and Irie Vibes at 20th International Meeting in Kingston. Birds Caribbean
Newsletter Sint Eustatius National Parks, numer 3 2013

Foto's: Berend van Zeggeren