Door de bomen het bos weer zien

Door mijn van straatvuil wazige raam kijk ik uit op het grauwe grijze Nederlandse straatleven. Dikke druppels vormen langzaam grote regenplassen op het wegdek. Het weer weerspiegelt mijn gemoed. Terug in Nederland betekent haast, efficiëntie, sleur en onvermijdelijk: regen. Ik moet er nog even aan wennen na mijn grote avontuur in Brazilië, waar iedere dag iets nieuws bracht, de levensstijl relaxed was en het weer mooi.

De opdracht waarmee we op reis gingen was: uitzoeken hoe het zit met ontbossing in Brazilië. Wie zijn de belangrijkste spelers? Waar liggen de problemen? Wie is er verantwoordelijk? En zijn er oplossingen te vinden?

Op zoek naar antwoorden reisden we af naar de Braziliaanse middle of nowhere: het gebied rond het Xingu park in Mato Grosso, ergens in het midden van dat enorme land gelegen. Langer dan een week verbleven we in en rondom het Xingu park en spraken aldaar met voorheen landloze boeren die een stuk grond van de overheid hebben gekregen (settler boeren), een kleine soja boer, indianen en de grootste sojaproducent ter wereld. Gesprekken die ons inzicht gaven in de complexe samenloop van omstandigheden die in Brazilië tot ontbossing leidt. De lage landprijzen, die leiden tot ongecontroleerde expansie richting het regenwoud. Het ontbreken van handelsbarrières voor soja, wat voor een interessante afzetmarkt zorgt die maar blijft groeien. De moeilijkheden rond monitoring en handhaving van de wet, die ervoor zorgen dat de (voor ons enigszins onverwacht) sterke wetgeving omtrent bossen helaas maar al te vaak wordt overtreden. En dat is nog maar het begin.

Een medewerker van partnerorganisatie ISA noemde de situatie rondom het Xingu park the Death Hug: hoe hard je ook probeert het park van binnenuit te beschermen, de druk van buitenaf wordt immer groter. En dat hebben we gezien. Met een klein vliegtuigje maakten we een anderhalf uur durende tocht over het gebied, waarbij de grens van het park was te herkennen aan de contouren van het regenwoud. Een tropisch eilandje in een zee van soja.

Na twee weken in Brazilië gereisd te hebben in het kader van de FairClimate campagne bleef ik met 3 medeambassadeurs nog twee weken in Brazilië, om optimaal gebruik te maken van onze verre vlucht en vakantie te vieren. Maar ambassadeur ben je niet alleen tijdens kantooruren, dat ben je dag en nacht. Dus ook in die twee weken, waarin we Rio de Janeiro en de Costa Verde bezochten, hielden we onze ogen en oren open.

Zo leerden we dat een groot deel van de kust van Brazilië voorheen bedekt was met de Mata Atlantica, het Atlantische regenwoud. Daar is anno 2008 nog maar 7% van over. Maar, er wordt een poging gedaan om deze gebieden weer te bebossen omdat de vele functies van het bos wel degelijk onmisbaar zijn. Het bos beschermt Rio tegen landverschuivingen, draagt bij aan frissere lucht in deze miljoenenstad en biedt rust en ontspanning aan haar inwoners. Op Ilha Grande, een eiland voor de Costa Verde dat geheel als nationaal park is aangemerkt en waar geen autos zijn toegestaan, zagen we hoe bosbehoud samen kan gaan met economische ontwikkeling door (eco-)toerisme.  

Om te voorkomen dat met het Amazone woud hetzelfde gebeurt als met de Mata Atlantica, zijn bosbehoud en (waar al ontbossing heeft plaatsgevonden) herbebossing belangrijke speerpunten in het beleid van ISA. Middels hun Xingu seed network (netwerk voor inheemse zaden) proberen zij het bos in Mato Grosso zijn oorspronkelijke vorm terug te geven en het bos dat er nog staat te beschermen.

De rol van Nederland in dit verhaal zit m in verantwoordelijkheid. Nederland, die als tweede soja-importeur ter wereld (in)direct heeft bijgedragen aan de ontbossing in Brazilië. Nederland, die klimaatverandering tegen wil gaan en de Amazone wil behouden. Nederland, die daaraan kan bijdragen door te investeren in bosbehoud en herbebossingsprojecten in Brazilië.

Op de klimaatconferentie in Poznań zal worden onderhandeld over REDD (Reducing Emissions from Deforestation and forest Degradation), een mechanisme waarin bosrijke ontwikkelingslanden financieel worden gecompenseerd voor bosbehoud. Landen die op te grote ecologische voet leven betalen zo voor hun beslag op natuurlijke hulpbronnen als bossen en de atmosfeer. Op deze manier ontstaat er in landen als Brazilië een financiële prikkel voor het behouden van het regenwoud, waarbij het bos een tastbare waarde krijgt en bewoners betaald krijgen voor de milieudienst die ze leveren. Een mechanisme waar wij, als FairClimate ambassadeurs, ons hard voor zullen maken. Zodat we door de bomen het bos weer zien.