Hoog nieuwbouw op met vijf meter zand

In 2007 werden er in Nederland het recordaantal van 80.000 nieuwe huizen gebouwd, de meeste op een één meter hoge zandlaag. Had dat niet een vijf meter dikke laag moeten zijn?

Jeroen Aerts, onderzoeker bij het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit in Amsterdam, denkt van wel. De komende decennia zullen er in Nederland tussen de  500.000 en 1.5 miljoen nieuwe huizen gebouwd worden. En omdat die aanwas vooral zal verrijzen op de laagste - en dus bij stijgende waterspiegels meest onveilige - delen van Nederland, was het voor Aerts anderhalf jaar geleden een uitdaging om te onderzoeken hoe die nieuwbouw in het geval van een calamiteit overstromingsbestendig gemaakt kan worden. In samenwerking met Michiel van der Meulen en Jan Mulder van Deltares,  kwam hij tot een even simpele als doeltreffende oplossing: verhoog de traditionele een meter hoge zandlaag onder een nieuwe woning naar een vijf meter dikke laag. Zand is er genoeg in de Noordzee en de kosten beperkt: acht-, tot tienduizend euro per woning.

Aerts is overtuigd van de haalbaarheid, gesterkt door de wetenschap dat er om dezelfde redenen op de Maasvlakte en het Botlekgebied,  voorafgaand aan de toekomstige (industriële) nieuwbouw, ook een vijf meter dikke zandlaag gestort is. Omdat de meeste Vinex-wijken gebouwd worden rond de oude stadkernen, zal de extra dikke zandlaag waarop ze zullen staan in de tweede fase voor die stadsdelen ook meer veiligheid op gaan opleveren. Aerts: “Als er in Nederland de komende dertig, veertig jaar zo gebouwd zal gaan worden, kunnen die opgehoogde nieuwbouwwijken na 2040 met elkaar verbonden worden en zo een soort superdijken opleveren. Door die bebouwde superdijken te laten aansluiten bij bestaande dijken, sla je twee vliegen in een klap: absolute veiligheid voor zowel de oude als de nieuwe wijken.” (zie illustratie)

Worden zijn ideeen opgepikt? Aerts:  “Het is niet makkelijk om aandacht te genereren. Ik heb er als wetenschapper niet de tijd voor om het idee te promoten bij projectontwikkelaars en ruimtelijke ordenaars. Al heb ik goede hoop. Toen we er aan begonnen werden we hard uitgelachen, maar nu heb ik het idee dat het aan aandacht wint. Terecht, want het plan is niet zo groots en omvangrijk dat het direct afschrikt; het is eigenlijk niet veel meer dan iets meer zand storten dan je toch al doet.”

Ongewenste grondzettingen

Johan van der Pol, projectmanager bij bouwer Dura Vermeer, is minder optimistisch over de haalbaarheid van het plan van Aerts. “Het zal niet overal mogelijk zijn om dat juist op laaggelegen ‘slappe’ bodems te realiseren. Het zou ongewone en ongewenste grondzettingen kunnen geven. De kosten zullen ook veel hoger uitvallen omdat ook de grond rondom die huizen opgehoogd zal moeten worden, inclusief de hele infrastructuur in zo’n wijk. Het op kleine schaal ophogen van woningen is misschien een van de oplossingen, er wordt op gestudeerd en het gebeurt al in de Zuidplaspolder bij Gouda, maar ik denk niet dat het massaal ophogen van woningen de oplossing is.”
Jeroen Aerts riposteert: ”Doordat leidingen en rioleringen ook boven het grondwater komen te liggen worden de kosten juist lager. En om ongewenste grondzettingen te voorkomen, moet het bouwen op te dikke veenpakketen  zo veel mogelijk worden vermeden.”

Nog geen beleid

Net als Van der Pol van Dura Vermeer is Pieter Bloemen, Programmamanager van het Nationaal Programma Adaptatie, Ruimte en Klimaat (ARK) van het ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM), niet overtuigd. Al sluit ook hij niet uit dat het plaatselijk ophogen van woningen een van de mogelijke maatregelen kan zijn om de nieuwbouw in de toekomst te beschermen voor stijgende waterspiegels. Bloemen: “Er is nog geen beleid op ontwikkeld; het onderzoek naar deze mogelijkheid is nog in de aftastende fase. Er zijn heel veel plannen en ideeën, en gelukkig maar. Maar het is niet zo dat we bij ieder nieuw idee vanuit wetenschap of bedrijfsleven meteen aan de slag gaan om dat idee te promoten. Als de projectontwikkelaars, de bouwers, de gemeenten het zien zitten, komt er vanzelf een discussie op gang, waarin we als Rijk onze eigen positie zullen bepalen.”