Klimaat heeft een communicatieprobleem

Beelden van eindeloos zwemmende ijsberen op zoek naar ijsschotsen waren voldoende om de wereld ervan te overtuigen dat het klimaat verandert, met desastreuze gevolgen. Anno 2010 zetten sceptici daar een beeld van leugenachtige, manipulatieve klimaatmaffia tegenover. Kan een open kenniswiki het beeld weer bijstellen en de partijen tot elkaar brengen?  

De commotie in media en politiek over in het IPCC-rapport geconstateerde fouten duurt inmiddels maanden voort. Erkenning van die fouten en zowel nationale als internationale onderzoeken lijken, gezien de reacties op blogs, van reaguurders en in de politiek, nog niet te leiden tot herstel van het imago van wetenschappers. Elk wetenschappelijk instituut, tot het KNMI aan toe, krijgt onmiddellijk de verdachtmaking van partijdigheid naar het hoofd geslingerd door politici als De Mos van de PVV en Nepperus van de VVD.

Het verweer daartegen is bijzonder moeilijk, vooral omdat inhoudelijke onderbouwing  door de critici vaak ontbreekt. De enige manier om het ongelijk van de sceptici tegen te werpen lijkt een dramatisch voorval, constateerde ook klimaatwetenschapper Pier Vellinga, zoals het daadwerkelijk afsmelten van de ijskappen.

Intussen doen wetenschappers en het IPCC wat ze kunnen. Een internationale commissie van de VN gaat het IPCC rapport beoordelen en uitzoeken hoe dit soort fouten in de toekomst voorkomen kunnen worden. In deze commissie heeft onder meer  Robbert Dijkgraaf (foto), voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en voorzitter van de InterAcademy Council zitting. Het onderzoek moet half augustus klaar zijn. Onder leiding van de KNAW kijkt het Plan Bureau voor de Leefbaarheid de regionale hoofdstukken nog eens kritisch na op fouten. Om zo volledig mogelijk te zijn is een digitaal loket geopend waarop mensen door henzelf geconstateerde fouten kunnen aankaarten.

Dit initiatief sluit aan bij het voorstel van John Christy, een van de IPCC- hoofdauteurs, om een klimaatwiki te beginnen. Dit open communicatie- en kennisplatform moet aan alle gezindten de gelegenheid bieden hun visie en onderzoek te plaatsen. Wetenschappers zullen de ingebrachte kennis vervolgens toetsen.

Diederik Samson, klimaatwoordvoerder van de PvdA steunt dit idee. Waar de toon van het klimaatdebat in deze verkiezingstijd grimmig en weinig inhoudelijk is, lijkt Samson een van de weinige politici die probeert een constructieve manier te verzinnen waarop klimaatkennis een bredere basis krijgt dan de huidige wetenschappelijke instituten verschaffen. Want ondanks hun gedegen werk en onderzoek van de afgelopen dertig jaar, blijken er voor sceptici en kritische beschouwers toch gronden voor wantrouwen en zelfs beschuldigingen van manipulatie.

Volgens Samson is een klimaatwiki een instrument om hier een einde aan te maken. "We hebben nu wel genoeg geprutteld over de Himalayafout in het IPCC rapport. In een klimaatwiki kan iedereen, scepticus en alarmist, zijn bevindingen over klimaatverandering kwijt. Die bevindingen worden vervolgens langs een stenge wetenschappelijke meetlat gelegd en de hoofdauteurs van IPCC-rapporten kunnen de aldus verkregen informatie verwerken in hun rapporten."

Objectief?

Zo neem je volgens Samson de schijn weg dat IPCC-onderzoek alleen openstaat voor mensen die de consensus onderstrepen.  Al is wikipedia ook niet onverdacht in de ogen van sceptici. Veel van de klimaatinformatie die er te vinden is, zou gekleurd zijn door klimaatalarmisten. Die beschuldiging lijkt nogal gevoelig, aangezien wikipedia nooit bekend heeft gestaan om zijn objectiviteit. Toch geloven Samson en Christy dat een wiki, een online gemeenschap die kennis deelt, veel van de huidige kou uit de lucht kan halen.

Christy schrijft in Nature: "An idea we pitched a few years ago that is now worth reviving, was to establish a living, Wikipedia-IPCC. Groups of four to eight lead authors, chosen by learned societies, would serve in rotating, overlapping three-year terms to manage sections organized by science and policy questions (similar to the Fourth Assessment Report). The authors would strike a balance between the free-for-all of true science and the need for summary statements. Controversies would be refereed by the lead authors, but with input from all sides in the text, with links to original documents and data. Defining and following rules for this idea would be agonizing, but would provide greater openness."

Terwijl politici in deze verkiezingstijd ook het klimaat inzetten voor electoraal gewin,  gaan wetenschappers volgens de hun bekende stijl bedachtzaam aan het werk om te onderzoeken wat er waarom mis ging en hoe dat voorkomen kon worden. Daarmee zijn ze de verstandigste, maar staan ze ook toe dat het debat gekaapt wordt en in verkiezingstijd verwordt tot een weinig verheffend schouwspel. Degene die met lege handen achterblijft is de burger die niet weet meer of hij nu wel of niet de verwarming een graadje lager moet zetten.

Het pleidooi van Samson en Christy voor een klimaatwiki lijkt daarom kansrijk. Dit kan namelijk leiden tot communicatie tussen alle partijen en misschien, tot weloverwogen en objectieve inzichten waar iedereen iets aan heeft.