Samenwerking heeft tijd nodig vervolg

Leven met water

Ook Aerts ziet in bijvoorbeeld Duitsland en Frankrijk initiatieven waarvan Nederlanders kunnen leren. Zo bouwt Hamburg de huizen langs de Elbe zo hoog dat het water er geen schade kan aanrichten. Aerts: Er is voor gekozen om met het water te gaan leven. De nieuwe woningen staan ongeveer zeven meter hoger dan normaal. In Dordrecht wil de gemeente ook die weg op. In Nederland hebben wij al drijvende woningen. Dat is voor het buitenland weer interessant. In Frankrijk en Engeland bestaat een overstromingsverzekering. Eigen verantwoordelijkheid telt daar zwaar. Moet dat in Nederland ook? Het zou mensen ervan bewust maken dat zij leven met water. Nu is het nog zo in Nederland dat de overheid de zorg voor de veiligheid op zich neemt door hoge dijken aan te leggen.

Adaptatie lijkt een proces dat decennia in beslag neemt. Internationale samenwerking vergt zeker een lange adem. Aerts schetst dat het vaak lastig is om bestuurders te doordringen van de noodzaak om rekening te houden met water. ,,Een wethouder zit er maar vier jaar. Heeft die er belang bij om ver vooruit te kijken? Het is vaak ook een geldkwestie. Een politiek bestuurder of een investeerder staat voor de vraag: hoe zeker weet je dat de extra inspanningen voor klimaatbestendig bouwen wat opleveren? Dat speelt overal.

Jeroen Aerts verwacht dat het onlangs verschenen White paper over adaptatie en de nieuwe Hoogwaterrichtlijn van de Europese Unie de noodzaak voor een praktische invulling en samenwerking kunnen versterken. ,,Brussel schetst daarin de effecten van klimaatverandering en de prioriteiten die gesteld moeten worden. Het advies aan de lidstaten is: neem de adaptatie mee bij het maken van nieuwe plannen. In de overstromingsrichtlijn van de Europese Unie hebben de bovenstroomse landen bovendien de verplichting om rekening te houden met landen die lager liggen. Volgens Toine Smits werkt adaptatie alleen als je het samen doet, nationaal en internationaal. Hij haalt Prins Willem-Alexander aan die kwam kijken bij het Waalweelde-project: Alleen ben je sneller, maar samen kom je verder.

Projecten

Waalweelde gaat over de grens

Het is een olievlek aan het worden, zegt Toine Smits. De werkwijze van het project Waalweelde wordt toegepast in Duitsland. Smits: We gaan een nieuwe fase in.  Het plan voor de herstructurering van de Waal begon in 2006 voor het traject van de Duitse grens tot Brakel. Nu gaan we tot Duisburg. We gaan ook daar wijzen op de voordelen van samenwerking en nemen de Nederlandse ervaringen mee. Wij weten hoe nuttig het is om over de grenzen van gemeenten en landen heen te kijken.

De Waal is een druk bevaren rivier met aan de oevers weilanden, bedrijven en soms ook woonhuizen. Om overstromingen bij stijgend water te voorkomen moet de rivier meer ruimte krijgen. Hoe kan iedereen profiteren van veranderende omstandigheden was al de vraag bij het internationale project Freude am Fluss. Bij het vervolg daarop, Waalweelde, was nog nadrukkelijker de inzet om door samenwerking tussen diverse gemeenten, maar ook andere partijen, zoals kennisinstellingen, het gebied langs de rivier aantrekkelijk en veilig te maken (onder meer het terugleggen van dijken en het graven van geulen), en het proces beter te organiseren.

De rivier

Door klimaatverandering kan er in een rivier te veel water komen en dreigt overstroming. Er kan ook te weinig water zijn, met gevolgen voor planten en dieren, de scheepvaart en de watervoorziening. Hendrik Buiteveld van Rijkswaterstaat houdt zich bezig met deze problemen. Internationaal samenwerken om voorbereid te zijn, is heel belangrijk. Voor de Rijn zijn we al bezig om internationaal diverse scenarios te bekijken. Wat doet het klimaat en wat zijn de gevolgen in de toekomst voor het water en hoe pas je je daarop aan? De bandbreedte is groot. We moeten werken met vergelijkbare uitgangspunten als de bovenstroomse landen. Anders doen zij mogelijk iets wat niet is afgestemd op wat wij van plan zijn, of andersom. In Nederland gaan wij uit van de KNMI-scenarios en van de commissie-Veerman. In de Internationale Rijn Commissie (ICBR) wordt gewerkt aan het opstellen van gemeenschappelijke klimaatscenarios en op basis daarvan het formuleren van een concreet plan. 

Voor de Maas is een project ingediend bij het Europese programma voor interregionale samenwerking, Interreg. Daarbij gaan landen in het Maasstroomgebied samen de situatie onderzoeken die ontstaat als het water in de rivieren door klimaatverandering bijvoorbeeld te laag komt te staan. Eerder al is met Europees geld samengewerkt tussen Nederland en Duitsland om langs de Rijn onder meer hoogwatergebieden te realiseren. Dit SDF-project (sustainable development of foodplains) is vorig jaar afgesloten.

De kust

fotocredit: archief Curnet

Aan de kust staan Denemarken, Duitsland, Nederland, België en Engeland voor dezelfde uitdaging. Hoe blijft de kust aantrekkelijk en veilig, ook bij hoog water. In het Europese Interregio-project ComCoast werkten deze vijf landen samen. Het idee is de bescherming tegen de zee niet meer te zoeken in een dijk of een enkele rij hoge duinen, maar in plaats daarvan een multifunctionele brede strook land te creëren waar waterbestendige activiteiten plaats hebben. De uitdaging is met name het combineren van verschillende functies: onder meer recreatie, landbouw, kustverdediging en eventueel wonen en werken. Projectleiders uit diverse landen gaan zo nu en dan bij elkaar ervaringen halen, vertelt Ad Jeuken van kenniscentrum Deltares. Voor de Nederlandse provincie Zeeland, krijgt ComCoast een vervolg: de Climate Proof Areas.

Meer informatie:

  • Toine Smits: a.smits[at]science.ru.nl
  • Jeroen Aerts: jeroen.aerts[at]ivm.vu.nl

23 juli 2009

Dit artikel verscheen eerder in het Engelstalige nummer van Change Magazine, Adaptation to Climate Change in the Dutch Delta.

De artikelen van Change Magazine worden door onze eigen redactie vervaardigd. Ze zijn vrij te gebruiken, gaarne met bronvermelding. U kunt zich ook gratis abonneren op Change Magazine. Het volgende nummer ontvangt u dan zonder kosten in de brievenbus.

Domein: Water