Hét antwoord op het fileprobleem?

Ondanks werkzaamheden waren er het afgelopen halfjaar amper files bij de Waalbrug bij Nijmegen. Ook hier werd met succes een pilotproject Spitsmijden gedaan, onder de naam Slim Prijzen.

Automobilisten kregen vier euro voor elke keer dat ze de locatie tijdens de spits meden. Deze aanpak bleek eerder onder meer succesvol op de trajecten Zoetermeer-Den Haag en Gouda-Den Haag. De stadsregio Arnhem-Nijmegen, de gemeente Nijmegen en het ministerie van Verkeer en Waterstaat willen de proef dan ook uitbreiden tot en met juli 2010 naar de hele regioring Arnhem-Nijmegen, waar de komende jaren veel wegwerkzaamheden plaats zullen vinden aan de A12, A50 en A325.

Deelnemers Spitsmijden die in de spits op de weg zijn, gaan daarvoor betalen (anders dan bij de oorspronkelijke proef, waarbij ze alleen beloond werden). De 10.000 deelnemers krijgen een budget en iedere keer als ze tijdens de spits op pad zijn, wordt er geld afgeschreven. Aan het eerste deel van de proef in Nijmegen deden 6.600 automobilisten mee. Het project zorgde ervoor dat in de spits 8 tot 10 procent minder auto's over de Waalbrug gingen: dagelijks 641 in de ochtendspits en 676 in de avondspits.Een vervolg kost een miljoen euro, waarvan VWS driekwart voor zijn rekening neemt. De stadsregio rekent op drie procent minder verkeer op de weg.

Overheid en werkgevers helpen automobilist

Werkgevers hebben er in Nijmegen aan bijgedragen de proef tot een succes te maken. De grootste werkgever, de Radboud Universiteit en het ziekenhuis UMC Sint Radboud, lanceerde een mobiliteitsplan met flexibelere werktijden, meer thuiswerken, elektrische fietsen en de snelbus Waalsprinter (de snelbus vanaf transferium Lent).
Ook de gemeente Nijmegen nam maatregelen om de hinder door de wegwerkzaamheden zoveel mogelijk te beperken. Zo werd de groentijd van stoplichten afhankelijk gemaakt van het verkeersaanbod, creatieve wegbelijning creëerde een betere doorstroming en informatiepanelen langs de A325 en A15 boden automobilisten actuele informatie over de reistijd naar Nijmegen. Daarnaast werd op cruciale plekken de maximum snelheid verlaagd naar 50 kilometer per uur. Dit leidt volgens de gemeente Nijmegen tot minder inhaalbewegingen en minder abrupt remmen en wordt de beschikbare capaciteit van de weg optimaler benut.

Jo Klinkenberg was vanuit het inmiddels opgedoekte mobiliteitskenniscentrum Transumo nauw betrokken bij het opzetten van Spitsmijden. Nu het project in meerdere regio's met verschillende lokale omstandigheden succesvol blijkt, is het volgens Klinkenberg zinvol om na te denken over mogelijkheden om het breder door te voeren. "Daarvoor is infrastructuur voor nodig, zoals de apparatuur in de auto's van deelnemers. Wat voor kaders moeten we scheppen die het mogelijk maken om dit ook echt op grote schaal te doen? Onderzoek naar die vragen zou de volgende stap in het project kunnen zijn."

Over breed succes van Spitsmijden heeft Klinkenberg, ook gezien de resultaten, weinig twijfels: "De kunst is om argumenten te vinden om mensen tot duurzaam gedrag te verleiden. Spitsmijden, geeft dat argument, namelijk een geldelijke beloning. Maar het gevoel duurzaam bezig te zijn is ook een argument dat meespeelt. Mensen blijken hun gedrag best te willen veranderen, maar dan moeten ze wel een alternatief hebben."

Onderzoeker prof. dr. Erik Verhoef, verbonden aan de VU, leidt het onderzoek naar Spitsmijden. In Change Magazine Duurzame Mobiliteit zegt hij: "Juist uit de variëteit van de verschillende spitsmijden-projecten valt veel te leren. Als je die kennis bijvoorbeeld in een databank bundelt, heb je een grote schat aan kennis. Daar moeten we samen met overheid en werkgevers naar streven. Want als werkgevers ook samenwerken en prikkels inbouwen in hun woon- werkarrangementen, hebben we met spitsmijden een veelbelovend instrument om het fileprobleem serieus aan te pakken."

Amsterdam begint dit voorjaar met een proef spitsmijden waar naar verwachting zo'n 10.000 mensen aan zullen meedoen.