Oplossingen voor kwetsbare veengebieden

De unieke Nederlandse veenweidegebieden zijn kwetsbaar, omdat uitdroging voor bodemdaling zorgt. Klimaatverandering kan leiden tot langere perioden van droogte, dus adaptatiemaatregelen zijn noodzakelijk.

Veenweidegebieden vormen het meest karakteristieke cultuurlandschap van West- en Noord-Nederland. De van oorsprong natte gebieden werden door aanleg van sloten en vaarten voor landbouw geschikt gemaakt. Het gevolg was afbraak en inklinking van het veen en daardoor bodemdaling. De gebieden liggen nu tussen de 2 en 4 meter onder het zeeniveau; elk jaar komt er minimaal een centimeter bij. Hogere temperaturen leiden in de zomer tot lagere waterstanden en een versnelde veenafbraak. De nadelen hiervan zijn legio: hogere kosten voor waterbeheer en onderhoud van dijken en kaden; toenemende schade aan funderingen, riolering en wegen. Ook zorgt klimaatverandering waarschijnlijk voor een slechtere waterkwaliteit in de vele plassen en meren in het gebied.

Kennis bij elkaar gebracht

De provincie Friesland werkt sinds 2012 aan een Veenweidevisie, samen met het Friese waterschap en de gemeenten, waarin tot uiting komt hoe het kwetsbare gebied het beste kan worden beschermd. De visie geeft richting aan bestemmingsplannen en watergebiedsplannen. Onderzoekers van Kennis voor Klimaat hebben in de beginfase meegewerkt aan de visie. Ze organiseerden workshops waarin bestaande en nieuwe kennis zichtbaar werd gemaakt met behulp van een touch table: een groot interactief computerscherm waarop de deelnemers plannen konden intekenen of aanpassen.

Ecoloog en emeritus hoogleraar van de Universiteit Utrecht Jos Verhoeven was nauw betrokken bij het werken met de touch table. “Voor het eerst werd in beeld gebracht wat de gevolgen zouden zijn van voorgenomen maatregelen, maar we konden ook laten zien wat er gebeurt als je niets doet. Daarmee werd voor de aanwezigen heel duidelijk wat de problematiek in het veenweidegebied inhoudt.” Ook ontstond een goede uitwisseling tussen wetenschap en praktijk. “Sommige gegevens bleken volgens lokale deelnemers af te wijken van de werkelijkheid; dat ontdek je als ze op zo’n scherm te zien zijn. Die konden we meteen aanpassen.”

Regionale adaptatiestrategieën voor bescherming van veenweiden

De workshops leverden, naast betrokken en enthousiaste deelnemers, een groot aantal adaptatiestrategieën op. Die zijn verwerkt tot zogenoemde Opties voor Regionale Adaptatiestrategieën (ORAS) voor veenweidegebieden. Deze zijn, samen met andere onderzoeksresultaten en publicaties, ondergebracht op de website www.veenweidegebieden-oras.nl. De workshops in Friesland hebben een vervolg gekregen in de vorm van gebiedsbijeenkomsten met inwoners, bedrijven en andere belanghebbenden. De provincie en het waterschap onderzoeken op die manier welke mix van maatregelen de juiste is voor het beschermen van het Friese veenweidegebied.