IPSO: Massa-uitsterving dreigt voor oceanen

Oceanen wereldwijd staan aan de vooravond van een groot verlies aan de soortenrijkdom. Het zou kunnen gaan om een massale uitsterving van soorten die misschien wel te vergelijken is met andere historische massa-uitstervingen, volgens een onderzoek van het International Programme on the State of the Ocean (IPSO) en de International Union for the Conservation of Nature (IUCN).

Het leven in oceanen gaat sneller achteruit dan gedacht. Dat komt door een optelsom van verschillende factoren die het zeeleven allemaal afzonderlijk beinvloeden. De combinatie van onder meer klimaatverandering, verzuring van oceanen, (chemische) vervuiling en overbevissing blijken funest voor de soortenrijkdom in zee. Tot nu toe zijn de invloeden van deze factoren alleen individueel bekeken. Wetenschappers kijken pas sinds kort naar de interactie van deze factoren en de totale invloed. Die totale invloed bedreigt het mariene leven met een catastrofe 'zoals nog nooit eerder gezien in de geschiedenis van de mens', schrijft het rapport.

Aan het onderzoek werkten mariene wetenschappers van over de hele wereld mee, onder de auspiciën van IPSO en IUCN. Ze bekeken 50 recente onderzoeken van oceaanwetenschappers, en vonden sterk bewijs dat de effecten van klimaat-verandering, samen met andere menselijke invloeden zoals overbevissing, nu al de gezondheid van oceanen aantasten. Een laag zuurstofgehalte (hypoxia) en afwezigheid van zuurstof (anoxia), ook wel bekend als dode zones in de oceaan, veroorzaken massale uitsterving van marien leven. Dat geldt ook voor opwarming en verzuring van de oceanen. Alle drie die zaken zijn volgens de onderzoekers nu gelijktijdig aan de hand. Nieuwe massale uitsterving is onvermijdelijk als het verval in het huidige tempo doorgaat, is de conclusie van de onderzoekers.

Ernst van de situatie

Er zijn een aantal indicatoren die volgens de wetenschappers laten zien hoe serieus de situatie daadwerkelijk is. Koraalverbleking zorgde er in 1998 voor dat 16% van 's wereld koraalriffen verloren ging. Overbevissing zorgde ervoor dat de populatie van commercieel exploiteerbare vissoorten met 90% achteruit is gegaan. En de hoeveelheid opgenomen CO2 door de oceanen is nu al groter dan ten tijde van de laatste massa-uitsterving van mariene soorten. Dat was ongeveer 55 miljoen jaar geleden, toen tot 50% van de populatie van sommige groepen zeedieren uitstierven.

"Vooraanstaande wereldwijde mariene wetenschappers zijn verbaasd door het tempo en de omvang van de veranderingen die we nu zien", vertelt Dan Laffoley, co-auteur van het rapport, marien hoofd van IUCN's Commissie voor beschermde gebieden en senior adviseur voor mariene wetenschap en behoud bij IUCN. "De uitdagingen voor de toekomst van de oceanen zijn veelomvattend, maar in tegenstelling tot vorige generaties weten we nu wat er moet gebeuren. Het is dringend tijd om het blauwe hart van onze planeet te beschermen."

Aanbevelingen voor actie

Het rapport geeft daarnaast aanbevelingen om de mogelijke massa-uitsterving te voorkomen:

• Een flinke CO2-emissiereductie, waarbij de gezondheid van oceanen een prioriteit moet zijn bij klimaatoverleggen van het IPCC en UNFCCC;
• Herstel van structuur en functie van mariene ecosystemen, door onder meer duurzame visserij en betere controle op en reducering van lozing van giftige of schadelijke stoffen in het mariene ecosysteem;
• Invoering van het voorzieningsprincipe, zodat alleen activiteiten waarvan bewezen is dat ze de oceaan geen schade berokkenen, door mogen gaan;
• Instelling van een VN-orgaan, "Global Ocean Compliance Commission" (GOCC), die nagaat of VN-regels, -voorschriften en -procedures op het gebied van oceaan ecosystemen worden nageleefd.