Soorten trekken 3 keer sneller naar noorden

Snellere trek plant- en diersoorten positief en negatief

Dat plant- en diersoorten door de opwarming van de aarde naar hoger of noordelijker gebieden trekken, is bekend. Maar dat proces verloopt 2 tot 3 keer sneller dan uit eerder onderzoek bleek, volgens wetenschappers van de Universiteit van York (GB). Die snellere trek is zowel positief als negatief.
  

Gemiddeld trekken plant- en diersoorten 16,9 kilometer per 10 jaar naar het noorden, 3 keer zo snel als eerder onderzocht, en ze trekken 11 meter naar boven (de berg op), 2 keer zo snel als eerder onderzocht. "Het betekent dat dieren en planten met 20 cm per uur naar het noorden trekken, 24 uur per dag, 365 dagen per jaar. Gedurende de laatste 40 jaar is dat gaande, en het gaat waarschijnlijk de rest van deze eeuw verder", zegt Chris Thomas, auteur van het onderzoek en conservation biologist aan de Universiteit van York, bij EurekAlert.

Van "zelden in het zuiden te zien" tot "volop in heel Nederland"

De resultaten zijn een gemiddelde: individueel is er een grote variatie tussen de soorten. Niet alle soorten trekken even snel. Sommigen gaan relatief snel: kwam de gehakkelde aurelia, een vlindersoort (zie afbeelding bovenaan), eind jaren '70 zelden voor in Brabant en Zuid-Limburg, sinds 1996 is de soort volop in heel Nederland, inclusief de Waddeneilanden te vinden (PBL/Vlinderstichting). Sommige soorten trekken langzamer, of verkassen helemaal niet. "Elke soort wordt beïnvloed door verschillende dingen ... en als het klimaat verandert, hebben ze verschillende mogelijkheden van nieuw leefgebied waar ze heen kunnen trekken", vertelt Chris Thomas aan Reuters.

Opvallend resultaat: soorten uit de meest opgewarmde gebieden trekken het verst. Daarmee is er volgens de onderzoekers een duidelijk verband tussen de opwarming van de aarde en de verschuiving van soorten.

Positief en negatief voor soorten

De vraag is wat die snellere verschuiving betekent. De resultaten tonen aan dat plant- en diersoorten zich aan de opwarming lijken aan te passen. Maar het gevaar van uitsterven van soorten wordt er niet minder door: de verplaatsingssnelheid is een gemiddelde. "Vooral de meest voorkomende soorten schuiven snel op. Maar juist de bijzondere en kwetsbare soorten die we willen beschermen, verplaatsen zich te langzaam om de opwarming bij te houden", vertelt Rik Leemans, hoogleraar milieusysteemanalyse aan de Wageningen Universiteit, aan Trouw. De geschatte opwarming van 4 tot 5 graden Celcius in de komende eeuw is een ander heikel punt. Daardoor zouden planten en dieren ongeveer 300 tot 500 kilometer naar het noorden moeten trekken voor een geschikt leefgebied. Dat is omgerekend ongeveer 40 kilometer per tien jaar - meer dan het dubbele van de huidige verplaatsingssnelheid.

Bij het aanpassingsvermogen spelen tevens natuurlijke en menselijke barrières een rol. IJsberen op de Noordpool kunnen niet verder noordelijk trekken. En uiteindelijk bereiken bergsoorten de top van de berg, waar ze niet verder kunnen. Daarnaast vormen de bergketens in Europa een barrière om van Zuid-Europa naar het noorden te trekken; een barrière die niet elke soort kan overwinnen. Ook menselijke ontwikkeling van bijvoorbeeld landbouw of ontbossing, zorgt voor barrières. Bevindingen zoals de resultaten van dit onderzoek versterken het belang van de Ecologische Hoofdstructuur, om versnippering en isolatie van natuurgebieden te voorkomen en daarmee soorten de kans te geven zich aan klimaatverandering aan te passen en naar het noorden te trekken.

Literatuurverwijzing
Chen, I-Ching; Hill, Jane K; Ohlemüller, Ralf; Roy, David B.; Thomas, Chris D. (2011) Rapid Range Shifts of Species Associated with High Levels of Climate Warming. Science. Online geraadpleegd via Science