Van hei en bos naar mangrove en koraal

Bij Staatbosbeheer denk je eerder aan de Veluwe dan aan een mangrovebos. Toch krijgen Nederlandse natuurorganisaties vanaf 10-10-2010 te maken met exotische landschappen en ecosystemen als Bonaire, Saba en St. Eustatius gemeenten van Nederland worden. Welke rol zien Staatbosbeheer, Vogelbescherming Nederland, IUCN NL en het Wereld Natuur Fonds voor zichzelf weggelegd op de eilanden?

Van de circa 50.000 soorten in het Koninkrijk is ongeveer een kwart (10.000-15.000) te vinden op en rond Saba, St. Eustatius en Bonaire. Bert Denneman van Vogelbescherming Nederland noemt de eilanden om die reden wel de 'schatkamer van de biodiversiteit in het Nederlands Koninkrijk'. Denneman: "Juist daarom hebben Nederlandse organisaties een grote verantwoordelijkheid om te helpen die natuur in stand te houden." Dankzij de inspanningen van Vogelbescherming in samenwerking met hun internationale koepelorganisatie BirdLife zijn op Bonaire zes gebieden bestempeld als Important Bird Area's. In deze gebieden mag niet zonder meer worden gebouwd. Toch denk je bij de BES-eilanden eerder aan zeeschildpadden en koralen dan aan vogels. Denneman: "Juist vogels zijn een belangrijke indicator van hoe het gesteld is met de natuur. We ondersteunen daarom lokale natuurbeschermers met cursussen in vogelmonitoring, ecologie- en educatieprogramma's."

Vogelbescherming kon eerder donaties doen van in totaal bijna 200.000 euro voor beschermingsprogramma's op de eilanden en vroeg in de aanloop naar 10-10-2010 opnieuw haar leden om een bijdrage. Als lobbyclub richt ze zich in sommige kwesties, bijvoorbeeld als er gebouwd dreigt te worden in broedgebieden, direct tot de eilandbesturen.

Vaker blijft ze echter op afstand, lobbyt ze in Nederlandse bestuurskamers voor de Dutch Caribbean en ondersteunt ze de lokale natuurbeschermers. "We willen niet vanuit Nederland zaken gaan zitten regelen die lokale mensen veel beter zelf kunnen afhandelen."

Staatsbosbeheer werkt ook volgens dat standpunt. "Het zou onrecht doen aan de ontwikkeling op gebied van natuurbeheer op de eilanden als wij daar iemand neer zouden zetten die de boel zou gaan leiden", zegt Jan Blok van Staatbosbeheer. "Ondanks gebrek aan geld hebben lokale natuurbeheerders de afgelopen jaren enorme sprongen gemaakt op gebied van kennis en expertise." Staatsbosbeheer ondersteunt hen bijvoorbeeld bij het opstellen van beheerplannen of de exploitatie van natuurgebieden. Blok: "Wij weten niet alles van de ecosystemen ter plekke, maar we weten wel hoe je natuur en recreatie samen kunt laten gaan en inkomsten kunt genereren. Vooral die inkomsten zijn erg belangrijk om de natuur op de eilanden te behouden."

Op Bonaire is met het oog op die broodnodige inkomsten een plan ontwikkeld om niet alleen duikers, maar alle waterrecreanten een bijdrage te vragen als zij natuurparken bezoeken. Bewustwording is bij bewoners en toeristen daarom meer dan eens van belang. Het Wereld Natuur Fonds werkt op Bonaire dan ook hard aan voorlichting en educatie, onder meer door rangers op te leiden en bij het Eilandbestuur te blijven hameren op het belang van communicatie over natuurbeheer met bewoners en toeristen.

Waken voor scheefgroei

Willem Ferwerda van de Nederlands tak van IUCN (International Union for Conservation of Nature) is blij met alle aandacht die er nu is voor de BES-eilanden. Tegelijkertijd waarschuwt hij voor scheefgroei ten opzichte van Curaçao, Aruba en St. Maarten. "Het advies van DCNA en IUCN NL was dat Nederland een bindende afspraak zou maken met deze drie eilanden over natuurbeheer, mede vanwege het grote economische belang. We moeten voorkomen dat de aandacht voor die andere drie eilanden verslapt alleen omdat ze op papier een andere status hebben." Hoewel alle eilanden dus ook na 10-10-10 gelijkwaardig blijven voor IUCN NL, verwacht Ferwerda wel dat de BES-eilanden vruchten kunnen plukken van hun nieuwe status. "Nederland is, ook door Europese regelgeving verder op het gebied van wetgeving voor natuurbeheer dan de voormalige Antillen. De lijnen tussen beleidsmakers hier en ter plekke worden korter en de eilanden krijgen wellicht toegang tot meer potjes met geld."

IUCN NL, dat mede aan de wieg van DCNA stond, fungeert sinds 2004 als schakel tussen de verschillende lokale en Nederlandse natuurbeheerders. "Er is nu een mooi bouwwerk ontstaan waarin goed wordt samengewerkt. Als er iets is dat ik mee wil geven aan Nederlandse natuurbeheerders, is het wel dat we luisteren naar en leren van de lokale expertise van DCNA en de zes parkorganisaties. De natuur is er het meest bij gebaat als we met begrip voor elkaar te werk gaan."

Bekijk het PDF-bestand met het hele artikel