Voeding op de Klimaatweegschaal

Voedsel is verantwoordelijk voor 20 tot 35 % van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Halvering hiervan kan, als de consument bewuster kiest voor klimaatvriendelijk voedsel. Het Voedingscentrum biedt hulp met de Klimaatweegschaal.

Het Voedingscentrum geeft objectieve informatie over voeding en streeft gezondheidswinst en een bewust kiezende consument na. Het heeft laten onderzoeken of Nederlanders bij hun voedingskeuze rekening willen houden met het klimaat. Bijna de helft van de consumenten bleek het belangrijk te vinden om te weten welke invloed hun voedsel heeft op de uitstoot van broeikasgassen, maar vond de beschikbare informatie hierover ontoereikend. Twee van de vijf Nederlanders heeft meer geld over voor milieuvriendelijke producten, ondanks de crisis. De betrokkenheid van de consument gaf voor ons de doorslag te investeren in de Klimaatweegschaal, zegt Yvonne van Sluys, directeur van het Voedingscentrum.

De Klimaatweegschaal is een nieuw online instrument. Hiervoor is van 550 producten de uitstoot van broeikasgassen bepaald. Deze producten beslaan negentig procent van wat Nederlanders eten. De klimaatweegschaal kan berekenen of je warme maaltijd een lage, gemiddelde of hoge impact heeft op het opwarmen van de aarde. In het instrument kun je drie categorieën invullen (aardappelen, pasta of rijst, groente en vlees), hoe je de ingrediënten bewaard hebt (bevroren, gekoeld of niet) en hoe je het bereid hebt. Een uitgebreidere versie kan ook berekenen wat het klimaateffect is als je met de auto of lopend naar de supermarkt gaat. In de berekeningen is gedacht aan transportwijzen na productie, land van herkomst en een ingebouwde agenda houdt rekening met seizoensgroenten. 

De leerzame en nuttige site vereist wel enige inspanning. De consument moet voordat hij naar de winkel gaat, de site al hebben geraadpleegd. Bij een samengesteld product, bijvoorbeeld een kant-en-klaar maaltijd, is het bovendien haast onmogelijk te achterhalen wat de klimaatimpact is. De vraag is of de Klimaatweegschaal het meest effectieve werktuig is om verandering in voedingsgedrag te bewerkstelligen voor een beter klimaat.

Sasja Huisman, docent gezondheidspsychologie aan de universiteit van Leiden, reageert: Self-monitoring, dus zelf je eigen voeding in de gaten houden, kan zeker resultaat opleveren, maar je moet er gemotiveerd voor zijn. Dus voor mensen die er meer over willen weten lijkt het me een goede zet, maar niet voor de massa. Het is ontzettend moeilijk gedragsverandering in voeding te bereiken. Onze voedingsgewoonten zijn opgebouwd over een periode van jaren en ingegeven door smaak, factoren die niet makkelijk te veranderen zijn. Voedingsgedrag wordt daarom ook wel een van de moeilijkst veranderbare gedragingen genoemd; moeilijker nog dan stoppen met roken, veilig vrijen, meer gaan bewegen, of een gordel in de auto dragen. Puur informatievoorziening over de klimaatwaarde van voeding zal dus wellicht niet voldoende zijn om gedrag te veranderen.

Yvonne van Sluys, directeur van het Voedingscentrum, geeft aan dat de Klimaatweegschaal gemaakt is om bewustwording te bewerkstelligen, niet alleen over de link tussen voedsel en klimaat, maar vooral de eigen rol van de consument. De Klimaatweegschaal zal wellicht eerst voor een geïnteresseerde kopgroep zijn, maar die bewustwording zal zich verspreiden. Dat zagen we ook bij de Caloriechecker, een online dagboek waar consumenten hun eetpatronen in kunnen bijhouden. In het begin gebruikte slechts een kleine groep mensen dit instrument, maar de belangstelling nam mettertijd toe en inmiddels is er een trouwe groep mensen die erg enthousiast is en terug blijft komen.

Er zijn in Europa verschillende initiatieven om klimaatvriendelijkheid met etiketten weer te geven. In Nederland is die er nog niet. Marijke Vos, voorzitter van het consumentenplatform van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit: Wij willen het wel. Supermarktketen Albert Heijn heeft het initiatief genomen voor een duurzaam etiket, maar liever hebben we een overkoepelend logo. De veelheid aan logos - de klavertjes logos van de AH, het Ik Kies Bewust logo, of het EKO logo - kan de overzichtelijkheid in gevaar brengen. Uit het onderzoek van het Voedingscentrum blijkt dat als er één overkoepelend keurmerk zou zijn voor diervriendelijke, milieuvriendelijke en eerlijke producten (fairtrade), tweederde van de Nederlanders er op zou letten. Het Voedingscentrum is hierover in gesprek met verschillende marktpartijen.