'De rotonde van Nederland' moet op de schop

Het is de rotonde van Nederland: het gebied rond de A12 bij Utrecht. Tussen Oudenrijn en Lunetten ligt een knooppunt van wonen, werken en van wegen, transport en openbaar vervoer. Veertien partners uit overheid en bedrijfsleven slaan de handen ineen om deze 'rommelzone' een duurzame toekomst te geven.

De grote verkeersaders A12, A27 en A2 komen er samen en Schiphol, Eindhoven Airport en Rotterdam The Hague Airport liggen op korte afstand. Er liggen 2500 bedrijven in en rond het gebied, die samen zo'n 45.000 werknemers tellen. Economisch is de A12-zone dus erg belangrijk. Maar zonder gezonde natuur en groen wil niemand in het gebied wonen en wordt het dus ook minder aantrekkelijk om er te werken. Files, leegstand en een weinig aantrekkelijke (woon)omgeving zijn nu een probleem en zullen toenemen als er geen samenhangend verhaal voor alle onderdelen komt.

Geen weilanden vol bouwen

Bedrijven als Hornbach, Van der Valk, Volker Wessels Vastgoed, Ballast Nedam en Zeeman (Green Vastgoed) willen honderden miljoenen investeren in de A12-zone. Volker Wessels Vastgoed is eigenaar van een stuk grond bij de afrit Nieuwegein/Houten, waar distributiecentra kunnen komen. Van der Valk wil een viersterren hotel bouwen. De plannen kunnen 2500 tot 7500 extra banen opleveren in 2040. Voor al die plannen zijn extra wegen en een algehele verbetering van de infrastructuur nodig. Daarbij horen ook een goede ontsluiting van het gebied met het openbaar vervoer, een goede verbinding met het station van Utrecht en mogelijkheden voor flexwerken. Het geenszins de bedoeling om weilanden vol te bouwen.

Natuur doet mee

Of en hoe die plannen uitvoerbaar zijn is nog onduidelijk. Onder aanvoering van de Kamer van Koophandel hebben de bedrijven Ballast Nedam, BAM, VolkerInfra, Strukton, Dura Vermeer, TNO en Rabobank een eerste stap gezet om de toekomstvisie te kunnen in te vullen. In 2013 gaat deze initiatiefgroep samenwerken met de gemeenten Utrecht, Nieuwegein, Houten, het Bestuur Regio Utrecht en de provincie Utrecht. Volgens voorzitter van de Kamer van Koophandel Midden-Nederland Michaël Kortbeek kan Nederland een project als het aanpakken van het gebied rond de A12 vooral in deze economisch moeilijke tijd gebruiken. "Oude zekerheden zijn verdwenen en traditionele rolverdelingen voldoen niet meer. Stilstand dreigt. Deze samenwerking, waarbij concurrenten met elkaar om de tafel zijn gaan zitten, kan een aanjager en voorbeeld zijn voor andere initiatieven."

Opvallend is dat ook Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU) deelneemt aan het consortium. Joris Hogenboom van NMU: "Wij willen dat niet alleen het bedrijfsleven groeit en bloeit. De natuur en de mensen die er wonen, werken en recreëren moeten in dezelfde mate profiteren. Het leek ons als NMU het beste om aan te schuiven aan de tafel waar de plannen vorm krijgen om die belangen te bewaken. Zo wordt de A12-zone een gebied dat zowel voor bedrijven, als wat betreft natuur en recreatie interessant is." Een groene strook van oost naar west dwars door het gebied maakt de A12-zone aantrekkelijker om te wonen en recreëren. Een dergelijke aaneengesloten natuurzone verbindt het Groene Hart en de Waterlinie en Heuvelrug.

Gedeputeerde Bart Krol van de Provincie Utrecht zegt dat marktpartijen in de regio, veel meer dan Haagse beleidsmakers, de kennis en kunde en vooral de grond hebben om de nodige stappen te kunnen zetten. "De overheid kan in de weg staan van de bestendigheid van een project. De poppetjes veranderen immers iedere vier jaar. De rol van de overheid moet zijn dat we onze kennis over zaken als grootschalige wegwerkzaamheden delen. Dan is het mogelijk om bijvoorbeeld de bouw van nieuwe kantoren, slim te combineren met nieuwe infrastructuur en natuur."

In de regio Utrecht zijn volgens prognoses van CBS en het Planbureau voor de Leefomgeving 70.000 extra woningen nodig in de komend decennia. In de A12-zone zouden er op termijn 10.000 tot 20.000 nodig zijn. Want ondanks de crisis groeit de vraag naar woningen door het sterk toenemend aantal huishoudens in het midden van het land. Maar pas als alles op gebied van natuur en cultuur klopt wordt het ook aantrekkelijk als vestigingsplek voor het bedrijfsleven. Rien Nagel van de Rabobank: "Bedrijven hebben mensen nodig en die mensen zijn te vinden op plekken waar ze prettig kunnen leven." Een mooie omgeving met gezonde natuur voor recreatie en ontspanning speelt daarin een belangrijke rol.

Financiën

De investeringen kunnen een vliegwiel zijn voor nieuwe ontwikkelingen. Maar de financiële realiteit is nog niet rooskleurig. Overheden hebben in goede jaren belegd in projecten die nu verliesgevend blijken. Gemeentes in het A12-gebied hebben daardoor vrijwel geen speelruimte om nieuwe ontwikkelingen op te zetten. Zij zullen zeker de komende tien jaar geen forse investeringen in gebiedsontwikkeling doen.
De partijen die samenwerken zetten in op investeringen die bijdragen aan de belangrijkste projecten binnen de gemeenten. De financiering daarvan moet volgens Nagel stap voor stap bekeken en afgehandeld worden.

Vooraleerst is het zaak alle betrokken partijen blijvend te verbinden aan het project en zorgen dat afspraken niet verwateren. Mark Bakker van Volker Infra ziet als belangrijkste missie van de initiatiefgroep het bewaken van het gemeenschappelijk belang. "We moeten voor het beste blijven gaan voor alle partijen. Anders haken mensen af en krijg je een slechter resultaat dan wij nu met elkaar afspreken. En gezien het belang van dit gebied is dat slecht nieuws voor heel Nederland."

Peter Krop van Dura Vermeer wil meer 'niet voor de hand liggende' partijen, zoals de NMU, betrekken. "Om een visie te ontwikkelen waar het hele gebied en het hele land op de lange termijn iets aan heeft, is creativiteit nodig. Dat bereik je juist door partners te vinden die met een andere blik naar een gebied kijken, zoals natuurclubs en creatieven. Zo kun je een breed gedragen visie creëren waar iedereen zich mee verbonden voelt."