Europees klimaatdoel onhaalbaar zonder biomassa

Al zet Nederland 100% in op zonne- en windenergie, dan nog kan hernieuwbare energie niet voorzien in de totale energiebehoefte. Biomassa biedt de aanvulling die een volledig hernieuwbare energievoorziening mogelijk maakt.

Het nieuwe kabinet streeft naar 14,5% hernieuwbare energie over tien jaar in Nederland. Daarmee willen CDA-VVD met steun van de PVV voldoen aan de minimale Europese eisen. Om die relatief bescheiden doelstelling te halen, is inzet op energie uit biomassa van groot belang, becijferden de onderzoekers van ECN. 60% van de hernieuwbare energie, waaronder ook zonne- en windenergie, zal naar verwachting van ECN-onderzoeker Hamid Mozaffarian bestaan uit biogas.

Op dit moment komt zo'n 5% van de energie die in Nederland wordt gebruikt uit biomassa, warmte en afval. Mozzafarian: "Volgens onze berekeningen is het mogelijk om in 2050 voldoende duurzaam geproduceerde biomassa te hebben om aan de wereldwijde vraag naar energie te voldoen. Dit is dus biomassa die voor de productie niet [met voedselgewassen] om landbouwgrond concurreert." Mozzafarian ziet bioraffinage als de sleuteltechnologie voor efficiënt gebruik van biomassa. Er worden geen of aanzienlijk minder voedselgewassen gebruikt en er blijven weinig tot geen restproducten over (zie onderstaande afbeelding).

Bijstook biomassa in kolencentrales

Ondanks het rooskleurige scenario dat de ECN-onderzoeker schetst over biomassa en de rol die het kan spelen bij het behalen van doelen in Hernieuwbare Energie, is biomassa geen onderdeel van de SDE+ subsidieregeling (deels opgebracht uit een opslag op de energierekeningen van de inwoners van Nederland).

Vanwege de nodige aanpassingen om biomassa mee te kunnen stoken in kolencentrales willen de eigenaren van die centrales daarvoor een extra vergoeding. Er bestaat bovendien volgens Mozzafarian weinig animo voor langjarige subsidiering om het prijsverschil tussen biomassa en kolen op te heffen. De gewone elektriciteitsmix heeft een prijs van zo'n 7 cent per kw/u, waar gft-vergisting op 13 cent komt, mestcovergisting op zo'n 17 cent en vergisting van overige biomassa op 15 cent per kw/u.

Volledig duurzame biomassa

Nederland heeft voldoende biomassa om in 10% van de eigen energiebehoefte te voldoen. Dat betekent dat het grootste deel geïmporteerd moet worden uit landen waar de massa mogelijk niet duurzaam geproduceerd wordt.

"We hebben nu nog te maken met de eerste generatie biobrandstof. De tweede generatie brandstof bestaat niet uit voedselgewassen of uit materialen die voedselgewassen verdringen. Door innovatie kunnen we gewassen creëren die meer energie of grondstoffen opleveren. Ook kunnen we het landgebruik verbeteren door bijvoorbeeld gewassen te kweken die snel, het hele jaar door en liefst met zo min mogelijk water en kunstmest groeien", aldus Jan-Willem Erisman, ECN-onderzoeker en bijzonder hoogleraar Integrale Stikstofproblematiek aan de VU.

Als die duurzame biomassa er dan is, dient zich het volgende probleem aan. Het heeft nogal wat voeten in de aarde om de massa over de aarde te verslepen naar de plek waar de energiebehoefte is. Erisman: "De vraag is of je biomassa eerste verscheept en dan verwerkt, of eerst verwerkt en dan verscheept. Mijn voorkeur gaat uit naar het laatste. Zo hebben we bij ECN een torrefactiemachine ontwikkeld waarbij je biomassa verstookt tot kleine energie-efficiënte pellets. Die machine kan het beste staan waar de massa gewonnen wordt, zoals bij grote productiebossen in Rusland of Canada of in de grootste biomassaschuur van Europa, de Oekraïne. Het eindproduct, dat minder volume heeft, kun je vervolgens verschepen."

In Nederland zijn tot nu toe zes technologieën voor torrefactie ontwikkeld. Erisman vergelijkt het met het branden van koffie, waarbij de structuur van het materiaal verandert zodat het eenvoudig te verwerken en bijvoorbeeld bij te voegen is in een kolencentrale.

Certificering

Erisman verwacht dat het nog zo'n 3 tot 5 jaar zal duren voor de technologie van de tweede generatie biomassa commercieel beschikbaar is. De markt is wat betreft biomassa nu nog vooral gericht op de pulp- en papierindustrie. Erisman: "Het potentieel van biomassa is groot, al kleven er op dit moment nog bezwaren aan als het gaat om water- en kunstmestgebruik en verdringing van voedselgewassen. De kunst zit hem erin biomassa zo slim en duurzaam mogelijk te ontsluiten. Certificering van de hele keten van biomassa is daarom essentieel." Op Europees niveau wordt gewerkt aan normen voor de duurzaamheid van biomassa. Deze worden echter niet eerder dan in 2011 verwacht. (Zie kader 'certificering')

De volledige presentatie over biomassa van ECN kunt u hier bekijken.