Meetlat biobrandstoffen 

Een instrument om de mogelijke negatieve effecten van de productie van biobrandstoffen helder  in kaart te brengen ontbreekt op dit moment.  De onafhankelijke analist Biomass Research (Wageningen) en adviesbureau Zero-e (Nootdorp) ontwikkelden daarom de Sustainability Quick Scan.

De scan geeft gebruikers en geïnteresseerden in een oogopslag inzicht in de effecten van de productie van biobrandstof op boeren, voedselproductie of natuurgebieden.

Directeur Elske van de Fliert van Zero-e: Er zijn in Brazilië wel enkele keurmerken en her in der zijn ook in Nederland analyses in ontwikkeling, maar die zijn nog niet generiek toe te passen. Deze quick scan geeft helder inzicht in de duurzaamheidsaspecten.

De Sustainability Quick Scan volgt de principes en criteria van de Commissie Cramer (Cramer et al., 2007). Zes aspecten van duurzaamheid worden bekeken: uitstoot van broeikasgassen, biodiversiteit, concurrentie om land of grondstoffen, gevolgen voor de prijzen van voedsel en land, voor welvaart en welzijn. Deze aspecten krijgen een waardering in labels van A tot en met G. Gepresenteerd in een eenvoudig diagram toont de quick scan in een oogopslag de resultaten.  

Van de Fliert: Wij baseren ons op feiten en cijfermateriaal en vertalen dat naar een label. Daarvoor hebben we zelf de nodige expertise in huis. Deze audit is niet zo uitgebreid zoals die van FSC hout, maar het biedt bedrijven en leveranciers wel inzicht in de stand van zaken rond de betreffende keten van biobrandstoffen.
Van de Fliert beaamt dat de labelling met de quick scan de nodige discussie op kan leveren. De quick scan levert een zinvolle bijdrage aan de discussie door materiaal samen te vatten en labels toe te kennen. Dat lijkt me ook goed; discussie draagt bij aan meer bewustzijn.

De scan is volgens Van de Fliert niet alleen van belang voor afnemers of importeurs voor biobrandstoffen. Ook voor verkopers is het van belang om een beeld te hebben van de duurzaamheid van het product dat ze aanbieden. Overigens is de Sustainability Quick Scan niet bedoeld om biobrandstoffen of hun producenten te kijk te zetten. Het geeft feedback over wat beter kan, maar geeft ook aan wat al goed is.

Als voorbeeld is een quick scan gedaan naar de Ethanol productie in Brazilië:
Brazilië is de op een na grootste bio-ethanol producent in de wereld. Productie van ethanol biedt mogelijkheden voor economische ontwikkeling en werkgelegenheid in streken met beperkte economische kansen. De uitbreiding van suikerrietproductie zou echter een bedreiging kunnen vormen voor de productie van voedsel of voeder, dan wel voor de biodiversiteit.

De afgelopen jaren liet de ethanolproductie in Brazilië een spectaculaire groei zien. Verwacht wordt dat deze groei doorzet. De grondstof, suikerriet, wordt vooral verbouwd in de zogenaamde Cerrados, een savannegebied in centraal Brazilië. In de quick scan wordt bekeken wat een uitbreiding met een miljoen hectare zou betekenen: 80 procent wordt mogelijk gerealiseerd door omzetting van gecultiveerd of natuurlijk weiland en 20 procent door het gebruik van maïsland. Dit leidt naar verwachting tot het verplaatsen van de productie van vee en maïs naar het Amazonegebied. De invloed op de zes dimensies van duurzaamheid is hierdoor als volgt:

• Broeikasgasemissies: De reductie van broeikasgasemissies is 11 miljoen ton CO2-equivalent per jaar. De conversie van land veroorzaakt echter 23 miljoen ton CO2-equivalent, terwijl er veel meer koolstof vrijkomt door het kappen van regenwoud in het Amazonegebied (164 miljoen ton CO2-equivalent). De terugverdientijd is hiermee 13 jaar, na deze periode is er een netto reductie van broeikasgasemissie.
• Biodiversiteit: De conversie van weiland en maïsland zal lokale (agro-)biodiversiteit enigszins beïnvloeden. Ontbossing in de Amazone heeft echter een veel grotere negatieve invloed.
• Grondstoffen: Zoals aangegeven zal weiland en landbouwgrond in gebruik worden genomen. Dit leidt dit ontbossing van een even groot gebied in de Amazone. Aangezien suikerriet niet wordt geïrrigeerd zal de lokale watervoorziening niet worden aangetast. Ontbossing kan wel leiden tot een verandering in de waterhuishouding van het Amazonegebied.
• Voedsel en land: Alhoewel de biobrandstofproductie prijzen van voedsel en land kan beïnvloeden heeft Macedo (2008) aangetoond dat dit niet het geval is voor suikerrietproductie in het Cerrado gebied. Een expansie van het suikerriet gebied met 1 miljoen hectare zal sowieso een kleine invloed hebben op het totaal van 264 miljoen hectare landbouwgebied in Brazilië.
• Welvaart: Uitbreiding van de suikerrietteelt zal een substantiële invloed hebben op de lokale werkgelegenheid in de suiker en ethanol industrie. De lonen in deze industrie zijn beter dan die in andere landbouwsectoren en regios met suiker/ethanol presteren beter qua economische groei in vergelijking met andere regios die dit niet hebben. Werkomstandigheden kunnen wel erg slecht zijn; ook wordt steeds meer gemechaniseerd.
• Welzijn: De productie van bio-ethanol kan ertoe leiden dat landbezit geconcentreerd raakt. Inkomensverschillen tussen degenen die wel en zij die niet in de suiker/ethanol industrie werken kunnen de sociale cohesie uithollen. Suikerfabrieken ondersteunen sociale voorzieningen, en verzorgen de bouw van scholen, verbeteren de gezondheidszorg en verzorgen verzekeringen etc.

Uitbreiding van ethanolproductie uit suikerriet in Brazilië (met verplaatsing van oorspronkelijk landgebruik naar het Amazonegebied) scoort goed qua reductie van broeikasgassen, mogelijke concurrentie om grondstoffen, qua welvaart en invloed op lokale prijzen. Het kan echter een zeer negatieve invloed hebben op biodiversiteit (in de Amazone) en op het lokale welzijn.
De totale invloed is negatief.

Een alternatief scenario wordt bekeken in een tweede duurzaamheidsscan. In dit scenario wordt land voor suikerriet vrijgemaakt door verhoging van de productiviteit van Cerrado grasland. Zo wordt oerwoudkap voorkomen. De tweede scan laat zien dat veel nadelen die kleven aan uitbreiding van suikerrietteelt op deze manier kunnen worden ondervangen.

Label Duiding:

G Erg slecht
F Slecht
E Slechter dan gemiddeld
D Gemiddeld
C Beter dan gemiddeld
B Goed
A Erg goed