Regie voor efficiënt gebruik grondstoffen

"Het niet optimaal benutten van natuurlijke grondstoffen versnelt het proces van schaarste van deze stoffen", stelt Jeroen de Kempenaer, senior adviseur bij The Bridge business innovators. Versterk de regie binnen het platform Bio-based Economy oppert hij, zodat alle belangen en ambities in beeld komen.

Wat is het probleem?
De Kempenaer: "Wanneer aan grondstoffen, zoals plantaardige olie, wereldwijd tekorten zijn, kan niemand met zekerheid zeggen, maar ze zijn schaars, zeker als je duurzaam wil produceren. En sectoren vechten elkaar de tent uit in de strijd om deze schaarse grondstoffen. Het niet optimaal benutten van natuurlijke grondstoffen en verspilling van restmateriaal versnelt het proces van schaarste van stoffen. Bovendien laat de grondstofprijzen enorm stijgen, met alle economische en sociale gevolgen van dien."

Een strijd om wat voor grondstoffen?
"Bijvoorbeeld hout, graan of maïs. Hout is niet alleen bouwmateriaal en grondstof voor papier, maar kan ook, in de vorm van cellulose, in Pampers en verf zitten. Het kan ook in energiecentrales als biobrandstof dienen. Verschillende sectoren gebruiken zo hout om tot hun eindproduct te komen.

In het geval van graan: grondstof voor brood, kippenvoer, stijfsel om behang mee te plakken of biobrandstof. Één kilo graan is dus voor veel verschillende organisaties interessant. Als er van graan of maïs biobrandstof wordt gemaakt, is er minder beschikbaar voor voedselproductie. Daardoor gaat de voedselprijs omhoog. Stel dat dat drie tientjes zou zijn: een gemiddelde Nederlander kan dat aan. Hij merkt het zeker in zijn portemonnee, maar zal nog steeds drie maaltijden per dag kunnen nuttigen. Voor iemand in Somalië is dat anders: die zal dat niet meer kunnen. In mijn ogen is het gebruik van een kilo graan of maïs voor biobrandstof niet de slimste toepassing.

In Duitsland zie je goed de schaarste van maïs. Daar lopen veel biocentrales op maïs, verbouwd op schaarse landbouwgrond. Die grond wordt daardoor schaarser en duurder, duurder dan in Nederland of Frankrijk waar de concurrentie een stuk minder is."

Wat kunnen we daar aan doen?
"Door samenwerking tussen organisaties die allemaal dezelfde schaarse grondstof willen gebruiken en door efficiënt om te gaan met deze grondstoffen. Bij die laatste kan technologie-ontwikkeling helpen. Persen van kool- en raapzaad levert olie op, een basisgrondstof voor voedsel of biodiesel. Maar na het persen zit er nog veel eiwit in het afval. Met nieuwe technologische ontwikkelingen kan dat eiwit weer als voedingsbron worden gebruikt. Of in het geval van hout, waar de papierindustrie de lange vezels gebruikt, terwijl andere sectoren de korte vezels kunnen gebruiken. We moeten dus weten wie welke elementen nodig heeft van een grondstof, zodat restmateriaal tot het verleden gaat horen. Als we samenwerken en efficiënt met de grondstof omgaan, kunnen meer organisaties van dezelfde grondstof gebruik maken."

Hoe kan aan die samenwerking vorm worden gegeven?
"Deze samenwerking houdt in dat partijen boven hun eigen belangen uitstijgen en in de keten kijken wie wat van een grondstof nodig heeft. Bijvoorbeeld samenwerking voor een bio-based economy. Die economie is een sterk voorbeeld van dit gevecht om grondstoffen. Er wordt veel verwacht van de bio-based economy, dat het alle energie- en voedselproblemen kan oplossen. Maar er is niet zoveel landopppervlak om die nieuwe biomassa te creëren. De uitdaging binnen de bio-based economy is dan ook samenwerking van verschillende sectoren. Zo kunnen we in de keten eerst kijken naar wat nuttig is voor de voedselproductie, dan voor chemicaliën en dan voor andere processen. Verstoken in een biocentrale kan daarna altijd nog. Dat zie je bijvoorbeeld bij het rioolslib in Amsterdam: het lijkt afval, maar door het te verstoken in een biocentrale wordt het energie.

Het platform Bio-based Economy, een samenwerking van diverse organisaties, werkt al heel hard aan het vormen van nieuwe ketens. Bij dit platform komen organisaties uit de sectoren agro, farma, papier, chemie, biobrandstoffen en energie bijeen om kennis te delen en activiteiten te ondersteunen die op de bio-based economy zijn gericht. De samenwerkende sectoren moeten een gemeenschappelijke visie ontwikkelen, waarbinnen alle sectoren zich kunnen bewegen en iedereen voldoende grondstoffen heeft. Er moeten ook bruggen worden geslagen. Akzo levert nu chemicaliën aan Cosun [een agro-industrieel concern, met merken als Suiker Unie, Van Gilse en Aviko, red.], maar ze moeten er nog aan wennen dat Cosun verfingrediënten aan Akzo zou kunnen leveren. Die multi-sectorale samenwerking is naar mijn idee de sleutel tot succes.

Het platform brengt belangen samen, maar moet ook regie voeren. Op het moment dat er subsidie is op het verstoken van palmolie in energiecentrales, krijgen andere organisaties die ook palmolie gebruiken, te maken met hogere prijzen voor de grondstof. Subsidie voor de een heeft ook voor een ander effecten in de prijsstelling. Het platform moet de regering daarin adviseren. Zorgvuldig kijken of niemand onnodig wordt benadeeld, zeker als het zo sterk verbonden is met schaarse grondstoffen en landbouwgrond."