Beter communiceren over onzekerheden in klimaatkennis: 12 tips

Net als in alle andere wetenschappen komen onzekerheden ook in klimaat-wetenschap voor. Daar hebben we in de communicatie over klimaatverandering tevens mee te maken. De onzekerheden zorgen voor in-actie en vertragen het totstandkomen van klimaatbeleid, terwijl ze niet complexer zijn dan in andere wetenschappen. De Universiteit van Bristol (UvB) en het Climate Outreach & Information Network (COIN) hebben een beknopt handboek gemaakt om met deze onzekerheden om te gaan. Ze geven 12 tips om met onzekerheid in communicatie om te gaan.

1. Stel de verwachtingen van je publiek bij

Het algemene publiek ziet wetenschap nog vaak als een serie van definitieve feiten. Wetenschappers daarentegen werken met waarschijnlijkheden. Voor hen is wetenschap een methode om vragen over onze wereld te stellen.

Geef aan dat het bedrijven van wetenschap om redenatie en het betwisten van uitkomsten gaat. Volgens UvB en COIN gaan mensen die dit begrijpen, beter met onzekerheid in de communicatie-boodschap om. We weten niet alles over één onderwerp, maar we weten wel wat. We weten dat het klimaat verandert en dat in-actie de risico’s vergroot.

Gebruik vergelijkingen van onzekerheid in het dagelijks leven. Zo kan het publiek zien dat onzekerheden niet alleen in de klimaatwetenschap bestaan.

2. Begin met wat er bekend is, niet met wat er nog niet bekend is

Dat lijkt vanzelfsprekend. Toch begint een klimaatboodschap vaak met een ‘onder voorbehoud’ of voorafgaande boodschap. Bij fundamentele vragen, zoals “veroorzaken mensen klimaatverandering?” is de wetenschap duidelijk. Dat moet als eerste in de boodschap naar voren komen. De onzekerheden uit de wetenschap bij de vraag “zorgt klimaatverandering voor meer orkanen?” komen dan pas later aan bod. Focus op het bekende, niet op het onbekende.

3. Wees duidelijk over de wetenschappelijke consensus

Alle academies wereldwijd zijn het erover eens dat mensen klimaatverandering veroorzaken en dat dit gevaarlijke situaties tot gevolg heeft als we niets doen. 97% van alle klimaatwetenschappers onderstreept dit.

Maar mensen zien dit niet. De media zetten vaak een wetenschapper tegenover een scepticus neer, in gebruik met het hoor-wederhoor-principe.

Geef een duidelijke en consistente boodschap over de wetenschappelijke concensus. Het beïnvloedt op welke manier mensen klimaatverandering als een probleem zien dat om een directe maatschappelijke reactie vraagt.

4. Gebruik de term risico in plaats van onzekerheid

Mensen zijn gewend om met risico’s om te gaan. Het is de algemene taal van sectoren als verzekeringen, gezondheid en nationale veiligheid. Het hebben over risico’s in plaats van onzekerheden is dus veelal effectiever. Zeker gezien beleidsbeslissingen voor voorkomen van klimaatverandering te maken hebben met 90% waarschijnlijkheid.

Hoe levendiger een risico, hoe meer het aansluit bij het dagelijks leven, hoe beter.

Gebruik praktische voorbeelden van het risico van een overstroming van een stad of achterland. “Het risico van overstroming van ons land, met ontwrichting van de maatschappij als gevolg, is groter dan tevoren door klimaatverandering” is beter dan “Hoewel er veel onbekend is, zorgt klimaatverandering waarschijnlijk voor meer overstromingen."

Door het concept risico kunnen mensen ook beter de kosten en baten van in-actie inzien, in plaats van te blijven steken in onzekerheid.

5. Wees duidelijk over het type risico

Een veelgebruikte strategie voor in-actie is om verschillende typen onzekerheid door elkaar te halen en te vermengen. Wees duidelijk over het type risico – oorzaak, gevolg, beleid of oplossing - en zorg voor geschikte taal voor elk type.

Zoals over de oorzaak: “Wetenschappers zijn net zo zeker over de relatie tussen menselijke broeikasgasuitstoot en klimaatverandering als ze zijn over de relatie tussen roken en longkanker” in plaats van “Hoewel we nergens helemaal zeker over kunnen zijn, wordt klimaatverandering door mensen beïnvloed”.

6. Begrijp hoe mensen ernaar kijken

Onzekerheid over klimaatverandering is groter bij mensen met een rechts-politiek voorkeur. Gebruik taal die daarbij aansluit om de waarden van centrumrechts niet te bedreigen. Volgens UvB en COIN hebben conservatieven de esthetische waarde van de natuur erg hoog zitten. Speel in op die bredere context dan alleen klimaatverandering. Schilder economische voortuitgang niet als een boosdoener af, maar ga in op de mogelijkheden van duurzame energie ervoor.

7. De grootste vraag is ‘wanneer’, niet ‘of'

Hoe verder risico’s in de toekomst geplaatst worden, hoe makkelijker het is om ze af te schuiven. Zeker klimaatverandering heeft daar mee te maken: “het gebeurt niet hier en niet nu”. Ook staan klimaatverwachtingen meestal in een onzekerheidsrange, waardoor de verwachting sneller van de hand wordt gedaan.

Draai de verwachting om. Laat niet het risico maar de tijd een onzekere factor zijn.

“In 2072 zal de zeespiegel tussen 25 en 68 cm zijn gestegen, met een gemiddelde van 50 cm” wordt “de zeespiegel stijgt met minstens 50 cm tussen 2060 en 2093”. Dan is het niet meer de vraag of de zeespiegel stijgt, maar wanneer.

8. Communiceer met beelden en verhalen

Mensen begrijpen de wereld door middel van beelden en verhalen, niet door lijstjes van aantallen, zekerheidsverwachtingen of technische grafieken. Toch is dat de taal van de IPCC-rapporten. Vertaal deze technische taal naar een meer betrokken taal. Gebruik toegankelijke teksten en beeld. Een infographic kan het concept van zeespiegelstijging beter naar een algemeen publiek uitleggen dan een grafiek, terwijl het net zo accuraat is als de wetenschap die het als bron heeft.

9. Benadruk de positieve kanten

Onzekerheid is per definitie een drempel voor communicatie en actie, tenzij er een positieve framing wordt gebruikt. “Verlies van biodiversiteit hoeft niet te gebeuren als we nu actie ondernemen” zet actie in een positief daglicht en het roept actie op. We kunnen het tegengaan, we kunnen er iets aan doen. “Als we niets doen, gaat de biodiversiteit verloren” is een negatieve framing en werkt minder actiegericht.

  

  

10. Gebruik de gevolgen van klimaatverandering doeltreffend

Weersextremen zijn een tastbaar en soms traumatisch effect van klimaatverandering. De bijbehorende vraag “Is dit weersextreem een gevolg van klimaatverandering” is alleen misplaatst. Als iemand een verzwakt immuunsysteem heeft, is hij/zij gevoeliger voor ziektes. Niemand vraag zich echter bij elke ziekte af of het door het verzwakte systeem komt. Diezelfde logica hoort bij klimaatverandering en weersextremen: de extremen komen vaker en heftiger voor door klimaatverandering.

Het zijn niet de gevolgen, maar de moeilijkheden van de gevolgen die belangrijk zijn voor de boodschap wat klimaatverandering betekent. Stem het af op je publiek, hun waarden en interesses.

11. Begin een gesprek, geen discussie

Ondanks de disproportionele aandacht aan klimaatsceptici in de media, praten en denken de meeste mensen niet vaak over klimaatverandering. Dat betekent dat een gesprek, geen discussie of het herhalen van een slogan of argument, krachtig voor publieke betrokkenheid kan zijn.

12. Vertel een menselijk verhaal, geen wetenschappelijk

Mensen neigen ernaar om hun dagelijkse, persoonlijke ervaringen boven statistiek te zetten. Onze bestaande politieke kleur heeft een grotere invloed op onze overtuiging over klimaatverandering dan dat onzekerheidsmarges van de wetenschap hebben.

De hoeveelheid broeikasgasuitstoot in de komende 50 jaar zal grotendeels bepalen waar ons klimaat heen gaat. Niet de onzekerheidsmarges. Wat wij wel en niet doen, en hoe snel we deze collectieve wilskracht kunnen aanboren, is een onzekerheid die alle andere klimaatonzekerheden heel klein maakt.