Hoe erg is de klimaatrel?

Klimaatsceptici hebben de laatste weken de wind in de rug en weten voorvechters succesvol in de hoek te drukken. Een opeenstapeling van incidenten rond het IPCC en teleurstellende resultaten op de top in Kopenhagen doet de klimaatzaak op het eerste gezicht geen goed.

Groene politici en milieuministers lijken zich niet goed raad te weten met de situatie en worden met klimaatwetenschappers afgeschilderd als sukkelaars die fout op fout stapelen. Nu is dat niet volkomen onterecht aangezien er fouten in het klimaatrapport van het IPCC zijn geslopen. In de media wordt het vuurtje vervolgens opgestookt, door uitspraken van gezaghebbende wetenschappers als Phil Jones, die bijdroeg aan het rapport, uit hun context te halen. Zo kopte de Telegraaf dat Jones beweerde dat er de afgelopen vijftien jaar geen bewijs was voor de opwarming van de aarde. Feitelijk betoogde de wetenschapper dat de trend van temperatuurstijging de afgelopen vijftien jaar enigszins is afgezwakt. Geen wonder dat het publiek de draad kwijt is en sceptici in een triomfantelijk 'zie je wel' uitbarsten.

Groen vergrootglas

En toch hoeft al deze commotie niet slecht te zijn voor het klimaatonderzoek en voor de bewustwording bij het publiek. Integendeel.Wetenschappers blijken feilbaar, wat ervoor zorgt dat zij nog kritischer dan voorheen gevolgd worden. Voor een relatief jonge wetenschap is dit geen overbodige luxe. Zeker niet omdat klimaatwetenschap meer dan andere disciplines al snel een zweem van belangenverstrengeling om zich heen heeft.

In de klimaatindustrie gaan miljarden om en bedrijven, politiek en organisaties horen graag onderzoeksresultaten die in hun ondernemende straatje passen. Dus ja, de klimaatwetenschap ligt onder een groen vergrootglas, zoals kritisch klimaatvolger Simon Rozendaal in Trouw stelde. Dat maakt dat deze jonge wetenschap, misschien meer dan andere disciplines, overtuigende en transparante controlemechanismen dient te gebruiken. Blijkbaar had niet elke wetenschapper of elk wetenschappelijk bureau dit nog scherp voor ogen, waardoor fouten in anderszins gezaghebbende rapporten slopen. Fouten die gretig werden opgepikt door de media.

Is elke fout even erg?

De vraag is wat het gewicht is van deze fouten? Want de hoofdconclusie van dertig jaar klimaatonderzoek blijft overeind: Het klimaat verandert door menselijk handelen. NRC-journalist Joris Luiendijk legt in een vergelijking in zijn column de vinger op de zere plek: "Verandert de diagnose kanker, als de arts je naam in die diagnose fout heeft gespeld? Heb je dan opeens geen kanker meer? Ontbied je dan de arts om  stampvoetend te verklaren dat je geen  enkele fout meer accepteert? Om daarna opgelucht een sigaret te roken?"

Ook de vastgestelde fouten in het IPCC-rapport zijn niet van zo'n omvang dat ze leiden tot radicaal andere conclusies. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen heeft aangekondigd de balans in de klimaatdiscussie te willen herstellen en gaat vaststellen wat wetenschappelijke zekerheden zijn en wat niet. Ook wil de Akademie meer inzicht geven in wat het wetenschappelijk gewicht is van datgene wat als bewijs wordt aangedragen. Daarom gaat de  KNAW topwetenschappers samenbrengen die samen gaan bekijken waar verder wetenschappelijk onderzoek nodig is.

Daarnaast kondigden gezaghebbende Nederlandse klimaatwetenschappers in een gezamenlijke open brief aan dat zij meer willen doen om fouten nog beter uit te sluiten. Volgens de ondertekenaars van de brief werkt het IPCC met erkende richtlijnen voor kwaliteitsborging. Maar deze is niet bij het checken van alle 18.000 bronnen in het IPCC rapport even goed nageleefd, waardoor bijvoorbeeld de Himalayafout in het rapport kon sluipen. De kwaliteitsrichtlijn moet dan ook nauwkeuriger worden nageleefd bij volgende rapportages, aldus de gezamenlijke onderzoekers in de brief. 
 

Bert Holtslag, hoogleraar Meteorologie, was een van de ondertekenaars. In Resource, een uitgave van de Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) zegt Holtslag: "Ik ben er zelf als atmosfeeronderzoeker van overtuigd dat de atmosfeer opwarmt en dat de mens daarin een belangrijke rol speelt. Dat wil zeker niet zeggen dat we alles begrijpen. Het IPCC probeert dit allemaal in kaart te brengen. Bij het samenstellen van zo'n rapport wordt er veel heen en weer gestuurd tussen auteurs en reviewers, vaak onder grote druk. Dat er dan slordigheden in de tekst ontstaan is erg jammer, maar ook begrijpelijk. De fouten zijn geen reden om nu met modder naar het hele rapport te gooien.  Die fouten zijn wel vervelend. Er lijkt iets fundamenteels mis te zijn met de geloofwaardigheid van de wetenschap. Daarom heb ik ook de open brief van de Nederlandse klimaatonderzoekers ondertekend. Het was hoog tijd dat er een tegengeluid kwam tegen alle onzin die is uitgekraamd."
Lees de hele brief van de klimaatwetenschappers hier.

Deuk in vertrouwen

Het vertrouwen van publiek en politiek in het wetenschappelijk fundament van het klimaatbeleid heeft volgens de briefschrijvers een deuk opgelopen door de bestaande beeldvorming. Een zorgwekkende zaak, gezien de ernst en urgentie van het klimaatprobleem. De huidige commotie biedt bij uitstek de kans om opnieuw te onderstrepen hoe ernstig en urgent die situatie is.

Volgens hoogleraar Aardwetenschappen en klimaatverandering Pier Vellinga aan de WUR dreigt er echter een omgekeerde situatie te ontstaan. In Resource stelt hij:  "Veel zal afhangen van het smelten van de ijskappen. Dat is een gekke gewaarwording: onze geloofwaardigheid als klimaatwetenschappers hangt nu af van de korte termijn grillen van het lokale klimaat. Terwijl de essentie van onze boodschap juist gaat over de risico's voor het wereldklimaat op termijn van dertig tot honderd jaar.  Ik denk dat wetenschappers verder in hun schulp zullen kruipen, maar het is juist nu belangrijk onze kennis nog beter uit te leggen. Als wetenschappers moeten we echter ook de hand in eigen boezem steken. De fouten hadden niet gemaakt mogen worden, we moeten nog beter en nog zorgvuldiger werken."

De IPCC-rel heeft niet alleen in Nederland, maar wereldwijd honderden klimaatwetenschappers op scherp gezet. Zij zullen procedures aanscherpen en transparanter maken. En nee, natuurlijk betekent dat niet dat de klimaatwetenschap geen fouten meer zal maken. Maar ze wordt voor de kritische volgers transparanter, wat alleen maar winst is voor een tak die de waas van belangenverstrengeling van zich af wil schudden. Dit maakt de toekomstige resultaten des te overtuigender.

Niet alleen door de IPCC-rel, maar ook door de aanloop naar de top in Kopenhagen is weer gebleken dat klimaatwetenschap zich midden in de samenleving bevindt. De onderzoeksresultaten leiden immers tot ingrijpende politieke besluiten en komen direct bij  mensen in de huiskamer als zij een energiezuinige koelkast kopen, de cv lager zetten en minder lang douchen.
Bovendien blijkt uit het rumoer dat het klimaatprobleem volop in de aandacht staat. Zorgvuldig wetenschappelijk onderzoek en overtuigde politici en activisten kunnen ervoor zorgen dat de terechte bezorgdheid over klimaatverandering blijft bestaan. En vooral: Dat er keuzes worden gemaakt die klimaatverandering kunnen afremmen.