Innovatie voor zoetwater op kleine eilanden

Veel kleine eilandjes middenin de oceaan lopen het gevaar de komende jaren onbewoonbaar te worden. Klimaatverandering laat de zeespiegel stijgen en zoetwatervoorzieningen komen in gevaar. Een nieuwe innovatie van Deltares biedt een oplossing tegen binnendringend zoutwater.

Een Nederlandse innovatie ontwikkeld door onderzoeksinstituut Deltares kan kleine eilandjes helpen om hun zoetwatervoorziening te beschermen. Zeespiegelstijging veroorzaakt door klimaatverandering brengt zoutwater steeds verder landinwaarts. Dit bedreigt de zoetwatervoorziening en maakt kleine eilandjes onbewoonbaar. De innovatie SeepCat, een kwelsysteem, vangt het zoute water op en transporteert het terug naar zee.

Opvangen en terugleiden

SeepCat, een samenstelling van seepage en catcher, bestaat uit een reeks verticale buizen die 15 tot 25 meter diep in de grond worden geplaatst nabij de kust. In de buizen wordt het zoute water opgevangen en vervolgens via kleine waterlopen verzameld en teruggeleid naar zee. Dit vermindert de druk van zout kwelwater op de zoetwaterlens. De zoetwaterlens zal niet krimpen en in gunstige omstandigheden zelfs kunnen groeien.

Vorig jaar werd de opstelling getest in het Zeeuwse Perkpolder. Het doorbreken van een dijk voor de aanleg van een buitendijks natuurgebied baarde boeren in de omgeving zorgen voor hun zoetwatervoorziening. De aanleg van SeepCat compenseerde lokale zeespiegelstijging en de zoetwaterlens bleek zelfs te kunnen groeien bij veel neerslag. Berekeningen wijzen uit dat de installatie ook zou kunnen werken bij kleine eilandjes die te maken krijgen met zoetwaterproblemen door zeespiegelstijging.

Kleine eilanden in de problemen

Overal ter wereld zijn de gevolgen van klimaatverandering merkbaar. Maar de ene plek is kwetsbaarder dan de andere. De kleine eilandstaten zijn 39 staten die bestaan uit kleine eilanden en atollen gelegen op afgelegen locaties middenin de oceaan. Deze kleine eilanden zijn uiterst kwetsbaar. Hoewel ze nauwelijks tot geen bijdrage hebben geleverd aan klimaatverandering, zijn dit de plekken waar de gevolgen het grootst zijn. Gemiddeld worden deze gebieden vier keer harder geraakt door zeespiegelstijging ten gevolge van klimaatverandering dan andere kustgebieden.

Kleine eilandstaten worden ernstig bedreigd door zeespiegelstijging omdat ze vaak maar enkele meters boven zeeniveau liggen. Zoutwater bedreigt zoetwatervoorzieningen, erosie slaat delen van land weg en complete eilanden dreigen zelfs te verdwijnen door het stijgende water. Eilanden worden zo onbewoonbaar en de (inheemse) bevolking wordt gedwongen weg te trekken.

Al 5 Pacifische eilanden verdwenen

Van de Salomon eilanden gelegen in de Pacifische oceaan zijn al vijf atoll eilandjes verdwenen door de stijgende zeespiegel en kusterosie. Dit is gevonden in een studie gepubliceerd in ‘Environmental Research Letters’ en vormt het eerste wetenschappelijke bewijs dat zeespiegelstijging door klimaatverandering kleine eilanden laat verdwijnen. Daarnaast zijn zes eilanden hevig geërodeerd. Op deze eilanden groeit dichte tropische vegetatie van minstens 300 jaar oud en sommige eilanden worden ook bewoond. Op het eiland Nuatambu wonen 25 families. Al meer dan de helft van het bewoonbare gebied is door erosie verdwenen, sinds 2011 zijn er 11 huizen verwoest door de zee.

Op de Solomon eilanden is de zeespiegelstijging relatief groot, bijna drie keer groter dan het wereldwijde gemiddelde. Natuurlijke klimaatvariatie is hiervan de oorzaak. Echter, deze uitzonderlijke grote zeespiegelstijging is waarschijnlijk het toekomstbeeld van bijna de hele Pacifische oceaan in de tweede helft van deze eeuw door klimaatverandering. Antropogene klimaatverandering zal de zeespiegel sterk laten stijgen waardoor veel eilanden te maken zullen krijgen met dezelfde problemen die nu spelen op de Solomon eilanden.

Kan SeepCat de kleine eilanden helpen?

Kleine eilanden moeten zich beter kunnen beschermen tegen een stijgende zeespiegel. Oplossingsmaatregelen en innovaties tegen verzilting en erosie kunnen de eilanden hierbij helpen. De innovatie van Deltares voor de bescherming van de zoetwatervoorziening is een eerste en belangrijke stap om een klein eiland bewoonbaar te houden.

Perry de Louw en Gualbert Oude Essink, grondwaterexperts bij Deltares, ontwikkelden de SeepCat innovatie.''Iedere oplossing om de zoetwaterlenzen op deze eilanden op de lange termijn te kunnen beschermen, moet waarschijnlijk worden gezocht in een combinatie van maatregelen'', denkt De Louw. ''Het kwelsysteem kan daar de komende decennia een belangrijke bijdrage aan leveren.'' De Louw en Oude Essink willen nu de haalbaarheid van het systeem voor kleine eilanden onderzoeken. De eerste belangrijke stap is om SeepCat op een klein eiland te testen dat wordt bedreigd door zeespiegelstijging. ''Wij zoeken daarom op korte termijn samenwerking met één van de kleinere eilanden in de Stille Oceaan of het Caribische gebied'', zeggen de heren. ''Het is nu tijd voor actie.''