Kornelis Blok: "Ik ben en blijf optimistisch"

Als het gaat over klimaatverandering, krijgen bedrijven al snel de zwarte piet toegeschoven. Toch is het juist het bedrijfsleven, vooral na het magere resultaat van de top in Kopenhagen, dat het tij kan keren, zegt Kornelis Blok, wetenschappelijk directeur van Ecofys en hoogleraar Duurzame Energie (UU). Change Magazine sprak met hem naar aanleiding van het Congres Return on Investment in Duurzame Energie 2010, waar Blok deel zal nemen aan een expertpanel.

Als het gaat over klimaatbeleid is het na de top in Kopenhagen en sinds de val van het kabinet erg stil. Wie moet nu het voortouw nemen om klimaatverandering te keren?
Ik heb over die vraag na de top in Kopenhagen mijn mening bijgesteld. Voor Kopenhagen had ik met velen de overtuiging dat overheden afspraken moeten maken om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Zo creëren zij de kaders waar binnen het bedrijfsleven kan opereren. Ik moet zeggen dat de top wat dat betreft voor mij een teleurstelling was.

Bedrijven moeten nu dus zelf met oplossingen komen, zo is mijn overtuiging. De regeringen van de wereld is het nog niet gelukt tot afspraken te komen. Dus moeten bedrijven nu op eigen initiatief gaan bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering. Dat kunnen ze doen door schoner te produceren, efficiëntere producten op de markt te brengen en te blijven investeren in zuiniger technieken.

Dat is nogal een verantwoordelijkheid.
Toch zie ik dat er mogelijkheden liggen bij het bedrijfsleven. Het is weliswaar nog mondjesmaat, maar er zijn nu al bedrijven die op eigen initiatief stevig inzetten op duurzaam ondernemen. Philips bijvoorbeeld investeert in efficiëntere producten, een goed voorbeeld daarvan is de spaarlamp. Door te investeren in een zuinig product, is het Philips uiteindelijk zelfs gelukt de regelgeving op gebied van energieverbruik van lampen te beinvloeden. Zo zie je dat de invloed van bedrijven heel groot kan zijn, als ze maar pro-actief zijn. Het is overigens niet eerlijk om bedrijven de zwarte piet van klimaatverandering toe te schuiven. Overheden moeten ook zeker hun verantwoordelijkheid nemen.

En welke rol speelt de consument?
De consument kun je klimaatverandering niet in de schoenen schuiven. Er wordt vaak geroepen dat consumenten hun gedrag moeten veranderen, maar veel gedrag gebeurt onbewust, bijvoorbeeld omdat producten niet efficiënt zijn. Neem digitale televisie. 60 procent van de mensen in Nederland is overgestapt op digitale televisie en kreeg daarvoor een ontvanger in huis. Op jaarbasis verbruiken die tussen de 100 en 200 kilowattuur. Consumenten hebben daar geen weet van en dat valt hen niet te verwijten. Je kunt wel zeggen trek de stekker eruit, maar daar moet je consumenten helemaal niet mee lastig vallen. De oplossing is slimme, efficiënte producten te maken die dat soort problemen niet met zich meebrengen. De leverancier moet het oplossen door consumenten producten en middelen aan te bieden waardoor het gedrag als vanzelf energiebewust is.

Is dat niet wat veel gevraagd van bedrijven?
We zitten nu nog in een fase dat veel bedrijven niet letten op het energieverbruik van hun eindproduct. Toch hoeven ze niet slechter te worden van het bedenken van slimme, efficiënte producten. In tegendeel. Bedrijven die tijdig de bakens verzetten zullen er uiteindelijk alleen maar bij winnen. En het verzetten van die bakens is ook niet ingewikkeld. Beleid, wetgeving en zelfs consumenten bewegen in de richting van lage CO2-uitstoot en klimaatneutrale producten. Dus wie zich met zijn productie daar op richt zit goed. Iedereen in het bedrijfsleven weet wat dat voor zijn eigen sector betekent.

U heeft dus ondanks het magere resultaat van Kopenhagen nog steeds goede hoop dat klimaatverandering gekeerd kan worden?
Ik ben nog steeds optimistisch, al moet ik zeggen dat ik erg was aangeslagen door het verloop van de top in Kopenhagen en het niet bereiken van een internationaal akkoord. Als zo'n akkoord er nu wel had gelegen hadden de ontwikkelingen sneller kunnen gaan. Toch gebeuren er dankzij Kopenhagen ook nu al zaken, bijvoorbeeld op gebied van financiering voor maatregelen in ontwikkelingslanden.

En bepaalde wereldwijde ontwikkelingen stemmen me positief. Wind- en zonne-energie groeien wereldwijd per jaar met 30 tot 40%. Minder positief ben ik over de efficiëntie waarop met energie wordt omgesprongen. Denk aan het verbruik door bijvoorbeeld auto's, producten of gebouwen. Dat kan nog vele malen beter.

Maar over het algemeen genomen geloof ik dat er uiteindelijk voldoende maatregelen zullen worden genomen om klimaatverandering tegen te gaan. Ik kan me ook niet voorstellen dat er binnen nu en enkele jaren niet toch een internationaal akkoord ligt waar vrijwel alle landen zich aan conformeren.

En hoewel er nu geen harde internationale afspraken liggen, is er bijvoorbeeld in de EU, China en in sommige Amerikaanse staten wetgeving die zaken als CO2-uitstoot of grondstofverbruik stevig inperken.

Dat optimisme wordt wat betreft ons eigen land ook niet getemperd door het feit dat duurzaamheid geen onderwerp lijkt voor de onderhandelaars van PVV, CDA en VVD?
Duurzaamheid speelde in de verkiezingen en nu in de formatie nauwelijks een rol, dat is waar. En natuurlijk zal een groene regering meer inzetten op stimuleren van en investeren in duurzame ontwikkelingen, wat het voor het bedrijfsleven aantrekkelijker maakt zich daar op te richten. Nederland zat in de jaren negentig nog in de wereldwijde voorhoede als het ging om innovaties op gebied van energie- en grondstoffenefficiëntie. Daar is nu geen sprake meer van. Nederland zal flink moeten aanpoten om weer in die kopgroep te geraken en niet verder af te zakken. Grote vraag is of dat de komende jaren zal gebeuren.