Stikstof schadelijk voor klimaat en economie?

Stikstof is één van de hoofdbestanddelen van kunstmest en zeer ruim toegepast in de landbouw om een groeiende wereldbevolking te voeden. Maar een overdaad aan stikstof vervuilt tegelijkertijd de lucht, de bodem en het water. In heel Europa bedraagt de schade naar schatting 70 tot 320 miljard euro per jaar, ruim twee keer zo veel als de extra winst in de Europese landbouw door gebruik van stikstofhoudende meststoffen. Dat blijkt uit het eerste grootschalig Europees stikstofonderzoek, het European Nitrogen Assessment.

Dat een overmaat aan stikstof schadelijk is voor lucht, bodem en water was op zich al bekend, alleen was niet duidelijk wat de omvang van deze schade was. Het European Nitrogen Assessment is het eerste onderzoek waarin de kosten van stikstofvervuiling voor een geheel continent zijn bestudeerd. De resultaten zijn schokkend. "De schade kost iedere Europese burger jaarlijks 150 tot 470 euro en dat weegt ruimschoots op tegen de opbrengsten."

"De huidige milieukosten van stikstof voor Europa zijn torenhoog. Onze analyses tonen aan dat het financiële voordeel van het beheersen van stikstofproblemen ruimschoots opweegt tegen de kosten van de meeste maatregelen die we kunnen nemen. En dat geldt ook voor de landbouw, zelfs als we rekening houden met de bijdrage van stikstofhoudende meststof aan het inkomen van agrariërs en de voedselproductie", zegt dr. Hans van Grinsven van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), hoofdauteur van de ENA-kosten-batenanalyse van stikstof in het leefmilieu.

Gevaren door schade van stikstofvervuiling

Het rapport beschrijft het Europees stikstofprobleem en gaat in op de gevaren van stikstof voor diverse ecosystemen en de kwaliteit van het milieu. Daarbij laat het een aantal gevaren zien. Zo heeft de neerslag van atmosferisch stikstof geleid to een afname in de biodiversiteit in bossen van ten minste 10% op twee derde van het Europees grondgebied. Nitraten veroorzaken toxische algenbloei en doden het mariene leven, voornamelijk in de Noordzee, de Baltische Zee en bij de kust van Bretagne. Daarnaast worden tien miljoen Europeanen mogelijk blootgesteld aan drinkwater met nitraatconcentraties boven gestelde waarden.

De onderzoekers schrijven dat de aanpak van het stikstofprobleem te verbrokkeld is. Ze pleiten voor een internationale aanpak, met een vervolg op de afspraken in het Göteborg Protocol, over het terugdringen van stikstof. "We hebben de knowhow om stikstofvervuiling te verminderen, maar moeten deze oplossingen nu overal in Europa op een consistente manier toepassen", aldus dr. Mark Sutton van het Britse Centre for Ecology & Hydrology, een van de hoofdauteurs van het rapport.

Het rapport van het ENA werd gepubliceerd tijdens de conferentie 'Nitrogen and Global Change'. Er was een grote Nederlandse inbreng in het rapport, met een centrale rol voor het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), ALTERRA, en bijdragen vanuit het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Universiteit van Utrecht, Radboud Universiteit Nijmegen, Vrije Universiteit Amsterdam en TNO.