Lokale weersverwachtingen voor hitte in de stad

De temperatuur in de stad kan op een warme zomeravond zomaar 7 graden hoger zijn dan in het buitengebied. Onderzoekers van Wageningen University gebruiken lokale weermetingen en data voor het maken van weersverwachtingen voor de stad. Inwoners van de stad kunnen zo snel een kouder gebied vinden voor afkoeling tijdens een hittegolf.
  

Tijdens hittegolven en warme dagen kunnen steden in hitte-eilanden veranderen. “Het verschil in temperatuur tussen het centrum van de stad en het buitengebied kan 7 graden Celsius of meer zijn,” zegt Bert Holtslag, hoogleraar Meteorologie van de leerstoelgroep Meteorologie en Luchtkwaliteit van de Wageningen University. “Het gaat dan om de late avond, vroege nacht, als mensen juist een koudere omgeving nodig hebben om goed te kunnen slapen.”

Onder meer voor de programma’s Klimaat voor Ruimte en Kennis voor Klimaat deed Holtslag met medewerkers van zijn leerstoelgroep onderzoek naar het hitte-eilandeffect. In 2003 en 2006, toen Europa met hittegolven kampte, bleek er nog maar weinig bekend over warmte in de Nederlandse steden en dorpen. Het KNMI doet wel metingen van het weer, maar deze worden verricht buiten de stad vanwege internationale meetvergelijkingen. Samen met de gemeente Rotterdam deden Wageningse groepen onderzoek naar het weer in de stad. Holtslag: “Voor deze pilot in Rotterdam waren officieel geen metingen. Wel waren er metingen van hobbymeteorologen, maar de vraag was of die kwalitatief bruikbaar waren. Om dat te testen, hebben we onderzoek en metingen met bakfietsen gedaan. Daarmee kunnen we temperatuur, luchtvochtigheid, windsnelheid en straling meten op leefniveau.” De waarnemingen van de bakfietsen bevestigden de metingen van hobbymeteorologen. Er kwamen grote verschillen in temperatuur en behaaglijkheid tussen het centrum en het buitengebied uit.

“Dat het 7 graden verschil of meer zou kunnen zijn tussen stad en land, hadden we niet verwacht”, zegt Holtslag. “We hadden wel verwacht dat de stad warmer zou zijn, omdat gebouwen veel warmte kunnen opslaan en uitstralen. Daarnaast zien we ook dat er ook in kleinere steden en dorpen als Apeldoorn, Wageningen en Losser een hitte-eilandeffect kan zijn; daar is het verschil tussen centrum en buitengebied op een warme avond ook al gauw 5 graden Celsius of meer.”

Water in de stad geeft geen voldoende verkoeling

Meer groen en minder verharding in de stad kunnen het hitte-eilandeffect verminderen. “We hebben ook onderzoek gedaan naar de effectiviteit van water als afkoeling, maar dat geeft doorgaans niet voldoende verkoeling”, zegt Holtslag. “In het voorjaar leidt open water wel tot verkoeling, omdat het water dan nog flink kouder dan de lucht is. Maar water kan veel warmte opnemen; later in de zomer is het water ’s nachts juist warmer dan de lucht. Het water draagt dan juist bij aan de hitte in de stad. Het sec aanbrengen van water in de stad heeft geen zin voor verkoeling. Groen is effectiever.”

App met lokale weersverwachting

Naar aanleiding van de pilot in Rotterdam is er soortgelijk onderzoek in Utrecht, Arnhem, Wageningen, Tilburg en Amsterdam uitgevoerd. Daarnaast krijgt het onderzoek ook een vervolg in weersverwachtingen op lokale schaal. “We onderzoeken nu data over de stad en het weer, om te kijken of deze bruikbaar zijn voor een lokale weersverwachting voor de stad”, zegt Holtslag.

Een lokale weersverwachting komt tot stand door interpretatie van een grote hoeveelheid data, waaronder weersmetingen, maar ook de hoogte van gebouwen en de bevolkingsdichtheid. Het onderzoek staat nu op het punt om met de eigenlijke weersverwachtingen te beginnen. Holtslag: “Daarnaast willen we ook technologieën ontwikkelen waarmee we deze verwachting naar de smartphones van stedelingen kunnen sturen. Zij kunnen dan bijvoorbeeld zien welke gebieden in de stad kouder zijn, om daar verkoeling op te zoeken.”