Touwtrekken voor Kopenhagen

Europa als sandwich tussen VS en China

Eind dit jaar wordt een nieuw Klimaatverdrag ondertekend. Alle ogen zijn gericht op Kopenhagen dáár worden de deals gesloten hoe het klimaat te redden. Europa weet nog niet aan welke criteria een succesvol verdrag moet voldoen. Milieuminister Jacqueline Cramer heeft geen aanmoediging nodig: Niemand hoeft mij te overtuigen.

Onderweg naar haar vakantiebestemming Terschelling legt de minister uit wat er internationaal speelt bij de voorbereiding van Kopenhagen: De situatie is op dit moment nog erg ongewis, maar ik merk dat de voorstanders van het serieus aanpakken van het klimaatprobleem sinds het aantreden van Obama in een veel betere positie zitten dan tijdens de klimaatconferentie in Bali twee jaar geleden. Daar heb ik gezien hoe de VS tot op het allerlaatste moment weigerden te onderhandelen en zo alles blokkeerden.

Cramer vertelt over de collectieve verbijstering in Bali toen de afgezant van Papoea Nieuw Guinea, Kevin Conrad, een emotionele oproep aan de VS deed. Hij zei: "We ask for your leadership. We seek your leadership. But, if for some reason you are not willing to lead, leave it to the rest of us. Please, get out of the way." De VS zeiden hun medewerking aan de totstandkoming van nieuwe afspraken toe zij het met zichtbare tegenzin. Cramer: De houding van de Amerikanen is nu wel anders. Obama heeft in toespraken aangegeven het klimaatprobleem onderdeel van zijn beleid te willen maken. 

Als de VS niet over de brug komen met toezeggingen voor CO2-reductie, willen China, India en Brazilië ook geen reductieverplichtingen aangaan, aldus Cramer. Die zitten voortdurend naar elkaar te kijken en wij als Europa zitten er als een sandwich tussen. Europa moet een brug slaan tussen de partijen. Als het Westen niet laat weten dat het CO2 gaat reduceren, gaan opkomende ontwikkelingslanden ook niet lopen.

Cramer: We moeten de VS, Australië, Nieuw-Zeeland en Japan met strategisch onderhandelen onder druk zetten hun bijdrage aan de mondiale CO2 reductie te leveren. Die bijdrage gaat schoorvoetend. De VS doen wel alsof ze weer helemaal aan boord zijn, maar dat zijn ze niet. Toen Obama aantrad zei hij meer te willen reduceren door het CO2 niveau terug te brengen naar dat van 1990. Dat is het ijk jaar, wat neerkomt op een reductie van 0 procent. Dit is onacceptabel want dan kunnen we de opwarming van de aarde niet binnen de 2 graden grens houden. De Amerikanen zijn nu al wat verder opgeschoven maar een ontzettende politieke druk is nodig om de VS verder te krijgen.

Wetenschappers hebben aangegeven dat bij een hogere opwarming dan 2 graden, 30 procent van de soorten gevaar loopt uit te sterven en miljoenen mensen risico lopen door overstromingen. Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft zich onlangs uitgesproken voor een CO2-reductie van 20 procent in 2020, echter, met ijk jaar 2005. 

Het aantal landen in Europa dat werkt aan het nieuwe klimaatverdrag is volgens Cramer in de meerderheid. Toch bespeurt ze ook weerstand: Alles wordt nu zó concreet. Alle landen moeten zich nu daadwerkelijk committeren. Dus is men wat huiveriger om overal ja op te zeggen. Binnen Europa zijn het met name Polen en Italië die de totstandkoming van het akkoord vertragen. Italië heeft een houding van het zal onze tijd wel duren. Zit er een Italiaanse dame bij mij in de Milieuraad die precies nazegt wat haar ingefluisterd wordt. Ik zit me dan echt te verbijten en denk: dit kán toch niet waar zijn? 

Ook al zijn wetenschappelijke klimaatprognoses inmiddels verder bijgesteld dan die van het IPCC waar het klimaatakkoord op gebaseerd zal worden, toch wil Cramer uit strategische overwegingen de uitgangspunten van Bali aanhouden: Aan de ene kant is het zonneklaar dat we te maken hebben met cijfers die ernstiger zijn, aan de andere kant moeten we vermijden dat we de discussie weer opengooien voor iedereen die op de rem wil trappen. De milieu minister van Polen zei laatst: Jacqueline jij bent toch ook wetenschapper, het is toch allemaal niet zo ernstig. Weet je, dan krijgen degenen die geloven dat het wel meevalt weer een podium. Dus ik moet zorgen dat wat nu niet meer omstreden is bij de internationale gemeenschap overeind blijft.

Op de vorige Milieuraad heeft Cramer aangedrongen bij haar Europese collegas te formuleren wat de criteria zijn voor een geslaagde top: Anders kunnen we achteraf ook niet zeggen of het een succes is. Wat mij betreft moeten vooral de 20% CO2-reductie en 20% duurzame energie voor 2020 overeind blijven omdat hiervoor al snel actie ondernomen moet worden. 2050 is nog zo ver weg, je kunt je afvragen hoe bindend die beloftes daarvoor zijn.

Een ander agendapunt van de minister is het opzetten van een financieel systeem voor het internationaal aanpakken van het klimaatprobleem. Het Westen moet betalen voor het leed dat we in ontwikkelingslanden hebben veroorzaakt en dus moeten we zorgen dat we voldoende geld hebben voor zowel mitigatie als adaptatie. Het gaat om twee dingen: hoeveel geld gaat het Westen ophoesten en hoe gaan we dat verdelen? De EU moet een eerlijk deel gaan betalen, maar wel in een totaal pakket van afspraken.

Naar verwachting zal het klimaatakkoord in Kopenhagen net als in Bali in de laatste uren besloten worden. Hugo von Meijenfeldt, directeur Internationale Zaken van VROM, legt uit: Sommige mensen raken in paniek als er drie weken van te voren nog geen akkoordtekst ligt, maar dat is nou eenmaal internationaal onderhandelen. Je legt je kaarten pas op het laatste moment bloot. Nothing has been agreed, until everything has been agreed.