'Waterproof': hoe mensen reageren op klimaatverandering

Klimaatverandering is niet alleen het studieterrein van exacte wetenschappers zoals klimatologen en meteorologen, ook van sociale wetenschappers. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) gaf opdracht voor de film Waterproof. Deze ging onlangs in première en werpt licht op onderzoeksprojecten van het sociaalwetenschappelijke onderzoeksprogramma Vulnerability, Adaptation and Mitigation (VAM). Dit programma stimuleert wetenschappelijk onderzoek naar de sociale, gedragsmatige en juridische aspecten van klimaatverandering.

Psychologisch voorbereid

De maakster van de film, Joshka Wessels, vertelt over een psychologisch onderzoek aan de TU Eindhoven waarbij mensen in een virtuele omgeving een dijkdoorbraak meemaakten. Psycholoog Ruud Zaalberg onderzocht welke menselijke factoren zoals angst, emoties en voorstellingsvermogen bijdragen aan een betere voorbereiding op een mogelijke overstroming. Uit het onderzoek bleek dat mensen die werkelijk een overstroming hebben meegemaakt zich beter realiseren wat de risicos inhouden en zijn daardoor gemotiveerder om preventieve maatregelen te nemen. 

In het dagelijks leven is dit wel anders, merkt Wessels op: "Nederlanders zijn niet zo bezig met aanpassen aan klimaatverandering, iedereen gaat verder met zijn normale leven. Maar klimaatverandering gaat de levens van komende generaties veranderen, over zon 30 tot 40 jaar. We kunnen niet niks doen. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat de klimaatverandering al bezig is, het is geen fictie. Toch blijven we ons veilig voelen achter onze dijken. We gaan uit van de gedachte dat het al die tijd al goed ging, dus we zullen wel zien. Deze houding kunnen we ons niet permitteren."

Trouwen met iemand uit een hoger gelegen gebied

Een van de wetenschappelijke projecten uit de film kijkt hoe mensen in Mozambique zich aanpassen op klimaatverandering. Zoals Nederland is Mozambique gelegen in een delta. Het land is erg kwetsbaar voor overstromingen. Mensen passen zich aan door huizen op palen te bouwen en hebben meer boten bij de hand zodat ze met hebben en houwen kunnen vluchten. Opmerkelijk resultaat uit het onderzoek is het aantal huwelijken dat toeneemt tussen mensen die in het risico gebied wonen en mensen die in hoger gelegen gebieden wonen. Oorzaak: op die manier heb je altijd een familielid waar je naar toe kan vluchten.

Luiz Artur van de Maputo universiteit (Mozambique) doet veldwerk bij de bewoners van de Lower Zambesi rivier. In Nederland is de Wageningen Universiteit en Research-centrum (Disaster studies) bij dit onderzoek betrokken. 

  
 
 
 
 
 
  
  
    
De film is ondanks de bevlogenheid van de maakster niet alarmistisch van opzet. Wessels: "Het is een wetenschappelijke film, maar het is nog moeilijk te voorspellen hoe het klimaat gaat veranderen; wat er precies gaat gebeuren en op welke schaal. We willen mensen bewust maken, maar de nuance niet verliezen. De film moet dingen belichten die in andere media nauwelijks aan bod komen, laten zien dat klimaatkennis breder is dan zeespiegelstijging."

Extra informatie en trailer: http://www.nwo.nl/nwohome.nsf/pages/NWOA_7LLDGW