Weersextremen gevolg van klimaatverandering?

Het weer is, zo kun je bijna zeggen, wereldwijd een beetje in de war. Enorme droogte in Rusland, waar temperaturen hoog blijven en de lucht zo droog is dat bosbranden door blijven gaan, tot overstromingen van de Indus die in Pakistan voor een humanitaire ramp zorgen. Kan klimaatverandering veroorzaker van deze weersextremen zijn?

De theorie is dat de lucht, als gevolg van klimaatverandering, opwarmt en daardoor meer vocht kan bevatten. De warmere lucht zorgt dan voor steeds heftigere regens in de zomer, grotere sneeuwstormen in de winter, intense droogte op diverse plekken en recordbrekende hittegolven. Die weersextremen lijken geen verband met elkaar te hebben, maar de vraag of klimaatverandering voor weersextremen zorgt, leeft hierdoor weer op. "Misschien. Mogelijk", is het voorlopige antwoord van de wetenschap.

"Het klimaat verandert", zegt Jay Lawimore, hoofd klimaatanalyse bij de National Climatic Data Center in de VS, op NYtimes.com. "Extreme omstandigheden doen zich met een grote frequentie voor, en hebben een groeiende intensiteit." Maar wetenschappers hebben niet zoveel aan extreme weersomstandigheden. "India en Pakistan kampen ieder jaar met een moessonseizoen. Het regent dan even heel hard, en de rest van het jaar blijft het droog. Nu valt er weliswaar meer neerslag dan in een 'normaal' jaar, maar we weten niet of dit direct is toe te schrijven aan klimaatverandering", zegt meteoroloog Aarnout van Delden (Institute for Marine and Atmospheric Research, Utrecht), op Trouw.nl.

Nog geen hard bewijs

"Als je het me als persoon vraagt of de hittegolf in Rusland te maken heeft met klimaatverandering, zeg ik ja", zegt Gavin Schmidt, klimaatwetenschapper bij NASA in New York, op NYtimes.com. "Maar als je het me vraagt als wetenschapper of ik het kan bewijzen, is het antwoord nee." De weersextremen zijn relatief uitzonderlijk, en kunnen toeval zijn. Het weer wordt gekenmerkt door een opmerkelijke variabiliteit, met beïnvloeding door onder meer El Nino. "Alleen als we op basis van statistiek kunnen aantonen dat er nu meer extreme weersituaties zijn dan vroeger kunnen we deze toeschrijven aan klimaatverandering. Dit is lastig vanwege het grillige en zeldzame karakter van dit soort extreme weersituaties. Op dit moment is daar nog geen hard bewijs voor", schrijft Rein Haarsma, klimaatonderzoeker bij KNMI, op KNMI.nl.

Dat het om extremen gaat, is ook het punt wat klimaatsceptici aan de discussie toevoegen. In de jaren '30 van de vorige eeuw kwamen enorme hittegolven voor, met de 'Dust Thirties' in 1930 in de VS als beruchtste droogte. Weersextremen zouden dus niets nieuws zijn. Weersonderzoekers stellen echter wel dat de extremen steeds erger worden. In de VS zijn er veel meer ongewoon warme dagen en nachten en steeds minder ongewoon koude dagen en nachten en minder dagen met vorst. Hevige regenbuien worden intenser en komen vaker voor.

Groter risico op droogte en extreme regen

"Deze groep van recordbrekende extremen kan gewoonweg dikke pech zijn. Maar dat is uiterst onwaarschijnlijk. Het is veel waarschijnlijker het resultaat van het opwarmende klimaat", aldus Stefan Rahmstorf, professor oceanologie aan de Universiteit van Potsdam, op Guardian.co.uk. "Er komt steeds meer extreme regen, die ook intenser wordt. Met elke graad celsius opwarming is er 7% meer water beschikbaar voor neerslag uit vochtige lucht. Ook het risico op droogte neemt toe bij de mondiale opwarming: zelfs als de regen niet afneemt, kan verdamping voor verdroging van de bodem zorgen." En de gevolgen van weersextremen kunnen dan vergaand zijn. "De extremen van deze zomer laten zien hoe kwetsbaar onze samenleving is voor weergerelateerde extremen. Wat we nu zien, gebeurt al na + 0,8 graden celcius opwarming. Met snel en besluitvaardig handelen, kunnen we de opwarming tot + 2 graden celcius beperken. Zelfs die opwarming betekent een enorme aanpassing aan weersextremen en stijgende zeeniveau's."

Het kan een jaar of twee duren voordat klimaatwetenschappers een definitieve analyse van de hittegolf in Rusland en de overstroming in Pakistan publiceren, die pas dan kunnen aangeven in hoeverre klimaatverandering daarbij een rol speelde. Uit de analyse van de hittegolf in Europa in 2003 - met ongeveer 50.000 extra doden door de hitte - bleek dat het niet zo erg zou zijn geweest als het klimaat niet door broeikasgassen was beïnvloed.