Herstel waterbeheer Jakarta

Van wanhoop tot lichtend voorbeeld

Talloze overstromingen maakten duidelijk dat de Indonesische hoofdstad Jakarta op een ramp afstevent als er niet ingegrepen wordt. Maar waar te beginnen? Een Nederlands consortium lijkt er in geslaagd de Gordiaanse knoop die het waterbeheer in Jakarta heet, te ontwarren.

Elk jaar ligt Jakarta 10 tot 25 centimeter lager dan het jaar daarvoor. Het gevolg van  grootschalige grondwateronttrekking op 200 meter diepte. Tegelijk valt er jaarlijks 5,5 meter regen in de bergen rondom die afstroomt naar de langzaam in zee zinkende stad. Al in 1920 is daarop geanticipeerd. Er kwam een kanalenstelsel dat het water om de stad heen naar zee afvoerde. Vijftig jaar later is dat nog eens aan de tijd aangepast. Het enige wat er in de 40 jaar daarop gebeurde, was de totale omsingeling van het waterstelsel door de tomeloos groeiende stad. Verwaarlozing en het gebruik als afvalstortplaats door de bewoners zorgden voor een vervallen en verstopt afwateringssysteem dat midden door de stad liep. Als zich weer een desastreuze overstroming had voorgedaan, had geen van de beherende instanties ook maar een idee waar te beginnen met opknappen.

Urgentie

Een consortium van Nederlandse bedrijven en onderzoeksinstellingen, verenigd in het "Jakarta Flood Management Initiative", kreeg de vraag een oplossing te verzinnen na een zware overstroming in 2007. "Iedereen voelde een sense of urgency" aldus Jan Jaap Brinkman, namens onderzoeksinstituut Deltares betrokken bij het initiatief. "We hebben de talloze beslissers en specialisten en de bevolking er allemaal bij gehaald. Met hen hebben we eerst het hele watersysteem van Jakarta beschreven. Dat was nog nooit vertoond. Daarvoor opereerde iedereen op zijn eigen houtje wat uiteindelijk tot de huidige situatie heeft geleid."

De communicatie over het initiatief en de gezamenlijk visie die daaruit volgde, legden de basis voor het succes. Daarbij kreeg het team op bizarre wijze hulp. Kort na aanvang zette een totaal onverwachte overstroming vanuit zee de stad opnieuw blank. Het team bleek dit te kunnen verklaren aan de hand van de cyclische wisselingen in de baan van de maan om de aarde. Daarmee kon ze nieuwe overstromingen voorspellen. Toen die op de dag af bleken uit te komen, groeide het vertrouwen verder dat Jakartas waterprobleem beheersbaar kan zijn.

Simpel

Brinkman: "Toen we het systeem in kaart hadden, stelden we de vraag welke maatregelen we nu zouden kunnen nemen waarvan achteraf niemand zou zeggen 'dat hadden we niet moeten doen'. Dat leidde tot het verbluffend simpele inzicht dat we geen nieuw systeem moesten ontwerpen, maar het bestaande systeem opknappen! We rekenden uit dat na bagger- en herstelwerkzaamheden van de bestaande kanalen in 2007 80% minder wateroverlast zou zijn opgetreden."

Kleine Nederlandse baggeraars, gespecialiseerd in dit werk, gingen snel aan de slag. Kanalen werden uitgegraven en kaden hersteld. De sfeer sloeg om van apathisch naar hoopvol. Een Wereldbankproject dat eerder was stilgezet werd opnieuw gestart. "Dat geeft hoop op blijvende verandering," aldus Brinkman. "Het zou desastreus zijn als het momentum weer stilvalt." Er wacht namelijk nog een gigantische operatie voor de stad die de komende decennia verder groeit van 25 naar 40 miljoen inwoners. "Adaptatie aan klimaatverandering is maar een van de problemen. En niet eens het meest urgent. Als alleen al de kanalen binnen een mum van tijd weer dichtslibben is alles voor niets geweest" zegt Brinkman. "Ik heb goede hoop, omdat nu voor het eerst alle partijen echt samenwerken, inclusief de inwoners van Jakarta zelf."