Intensivering van de landbouw op een duurzame manier

Schaalvergroting in de landbouw gaat niet altijd duurzaam. Om een strategie voor grootschalige verduurzaming van de landbouw mogelijk te maken, heeft NewForesight een framework gemaakt van landbouwsectoren en hun duurzaamheidspotentie.

Door een groeiende wereldbevolking en meer vraag naar biobrandstoffen, stijgt de vraag naar landbouwgewassen. Verbetering van de landbouwproductie helpt om deze vraag bij te houden, maar dat komt met een prijs: intensivering van de landbouw is vaak niet duurzaam. Het put de bodem uit en zorgt voor bodemerosie; het verbruikt veel zoetwater en stoot relatief veel broeikasgassen uit; het zorgt voor ontbossing en het heeft invloed op verlies van biodiversiteit.

Beperkt bereik duurzame labels

Met dat in het achterhoofd zijn er in de laatste decennia duurzaamheidslabels ontstaan. Deze labels, zoals Max Havelaar en UTZ, dragen bij aan sociale duurzaamheid en duurzaamheid voor het milieu in de keten. Maar dat lijkt niet genoeg om de hele sector te verduurzamen. “De labels bereiken niet alle landbouwproducten en de standaarden brengen de landbouwproductie ook niet omhoog. De duurzame agenda moet verschuiven van alleen de focus op ‘planet’ en social naar ook de focus op ‘profit’,” vertelt Lucas Simons, directeur van NewForesight en SCOPEInsight. Simons was eerder als directeur van UTZ certified verantwoordelijk voor certificering van onder meer koffie, thee en cacao.

“We zien dat alleen de hoogopgeleide boer kennis heeft van de verschuiving naar duurzaamheid. Het merendeel van de kleine boeren is echter niet uit commerciële oogpunten boer, maar puur uit noodzaak. Alle goede intenties ten spijt, richten labels zich met name op de beter opgeleide en beter georganiseerde boer en bereiken te weinig de laagopgeleide en niet georganiseerde boeren,” vertelt Simons. Deze boeren hebben geen tot weinig toegang tot goede bronnen en financiering, terwijl ze wel de grootste groep landbouwers vormen.

Framework voor duurzame intensivering

Om een strategie te maken voor een grootschalige verduurzaming van de landbouw, heeft Simons met zijn organisatie NewForesight een framework opgesteld. Vanuit hier kunnen publieke en private sectoren samenwerken aan deze duurzame opschaling. Simons: “Deze duurzame intensivering gaat uit van intensievere landbouw, een verhoogde landbouwproductie, maar wel duurzaam, zowel beter voor milieu als boer.” Daarbij gaat het om het optimaliseren van de landbouwproductie met een duurzaam gebruik van land, water en meststoffen, en met het verbeteren van het levensonderhoud van boeren, terwijl negatieve gevolgen als vervuiling en ontbossing worden tegen gegaan.

Sector met kwaliteitswaardering als voorbeeld

Het framework bestaat uit vier 5 archetypen van landbouwsectoren, gebaseerd op het niveau van organisatie en professionalisatie van boeren.
 

1. Vlakke piramide: veel extensieve, kleine boeren die niet georganiseerd zijn. Deze sector wedijvert om uit de armoede te blijven. Voorbeeldsectoren: cacao in West-Afrika en katoen in India.
2. Piramide: een mix van kleine, ongeorganiseerde boeren, middenboerenbedrijven en grote, georganiseerde boerenbedrijven. In deze sector vindt intensivering plaats, maar op een niet-duurzame manier. Voorbeeldsector: koffie in Kenia.
3. Zandloper: combinatie van grote bedrijven en kleine boeren, waarin efficiëntie met armoede concurreert. Voorbeeldsector: palmolie in Indonesië.
4. Diamant: merendeels georganiseerde middenboerenbedrijven. Deze sector wedijvert om kwaliteit en er is minder armoede. Voorbeeldsectoren: wijnsector en bloementeelt wereldwijd.
5. Omgekeerde piramide: merendeels grootschalige, professionele boerenbedrijven. Deze sector wedijvert om efficiëntie. Voorbeeldsectoren: soja en maïs in Noord- en Zuid-Amerika.

Markt moet kwaliteit gaan waarderen

“Het diamant-model is het optimaalst voor duurzame intensivering,” vertelt Simons. “Het is een economie met merendeels midden- en kleine bedrijven. Er is voldoende land, een goede productie, een goede economie met meer werkgelegenheid en inkomen, en een mozaiëklandschap met biodiversiteitzones. Maar opschaling naar een diamantmodel kan alleen als de markt kwaliteit waardeert. Dat is al het geval bij de wijnsector en bloementeelt: daar waardeert de markt kwaliteit en specialisaties.” Dan kunnen duurzaamheidsstandaarden ook makkelijker worden ingevoerd.

Deze opschaling naar het diamantmodel en duurzame intensivering heeft boeren nodig die betere landbouw- en managementpraktijken gebruiken. Ze moeten toegang hebben tot de juiste bronnen, deze goed gebruiken, en in een omgeving zitten die toegang geeft tot training en financiering. “We kunnen nu al met duurzame intensivering beginnen; sommige sectoren zijn er al mee begonnen. Het idee is niet nieuw, maar we geven er met het framework handen en voeten aan. Zo kunnen er duurzamere keuzes worden gemaakt. De volgende stap is coördinatie. Daarin kan bijvoorbeeld IDH [Initiatief Duurzame Handel] een versnellende rol spelen of kan bijvoorbeeld UTZ een grote bijdrage leveren. Het belangrijkste is training voor boeren en meewerkende overheden en sommige boeren uit de landbouw halen.”