Aanpassing Alpen aan veranderde neerslag

De Alpen spelen een cruciale rol in het opvangen en vervoeren van water in Europese gebieden. Als stroomgebied van de Donau, Rijn, Rhône en Po zijn ze van vitaal belang: voor ecosystemen in en nabij de regio, maar ook voor ondersteuning van het sociaal en economisch leven in lager gelegen gebieden.   

Maar het klimaat in Alpen is in de afgelopen eeuw significant veranderd, en vormt een uitdaging voor klimaatdeskundigen.

De temperatuur in de Alpen steeg in de afgelopen eeuw twee keer meer dan het wereldgemiddelde; het Europees Milieu Agentschap voorziet een stijging van 2,6 - 3,9 graden celcius in 2100 in het gebied. Met de opwarming smelten ook de gletsjers in de Alpen; ongeveer de helft van het ijsvolume is sinds 1850 gesmolten, en dat proces verergert sinds het midden van de jaren '80.

Veranderingen in de neerslagcyclus leiden tot een grotere variatie aan neerslag gedurende het jaar. Volgens voorspellingen zal in de meeste regio's de neerslag in de zomer afnemen, en in de lente en winter toenemen. De neerslag in de winter zal vaker regen zijn dan sneeuw; met minder sneeuwdagen als gevolg. Ook kunnen er in de winter meer landverschuivingen voordoen. De zomers zullen juist droger worden. Nu al zijn bepaalde economische sectoren - huishoudens, landbouw, energieproductie, bebossing, toerisme en binnenvaart - gevoelig voor een watertekort, en dat zal nog erger worden.

Wegtrekkende plantensoorten

De effecten van klimaatverandering (watertekorten, frequentere natuurrampen) gecombineerd met een toename in de watervraag (van irrigatie voor de landbouw en meer toerisme) hebben gevolgen voor ecosystemen, die vitale diensten als drinkwater leveren. Ook bij Europese plantensoorten zijn de effecten zichtbaar: ze bewegen zich naar het noorden en bergopwaarts. Berg-ecosystemen veranderen; soorten aangepast aan de koud worden van hun plek verdreven. Tegen het einde van de 21e eeuw kunnen Europese plantensoorten honderden kilometers noordelijk zijn getrokken; berg-plantensoorten moeten zich weten aan te passen, of sterven anders uit.

"Onderzoek voorspelt dat ongeveer 50% van de unieke berg-plantsensoorten in de Alpen met uitsterven wordt bedreigd door klimaatverandering. Dat zal een groot verlies aan biodiversiteit zijn. Door de snelheid van de klimaatveranderingen zullen veel bergsoorten niet in staat zijn om te migreren, om zo te overleven", vertelt Dr. Franz Essl, werkzaam bij het Biodiversity & Nature Conservation Department van het Environment Agency in Zwitserland. De boomgrens - de grens van de gebieden waar planten wel en niet leven - schuift bij de opwarming van gemiddelde temperatuur met 1 graad Celsius 100 tot 150 meter naar boven. Enkele graden opwarming kunnen het landschapsbeeld volledig veranderen.

Veranderend berglandschap

Sebastian Montaz woont in de Franse regio Chamonix. Hij groeide op in de Franse Alpen, en is daar berggids, maar gidst ook in andere gedeeltes van de Alpen. "Bergen veranderen normaal gesproken langzaam. Maar in de Alpen zien we de bergen per jaar veranderen. De Alpen zijn flink veranderd sinds mijn jeugd; wie weet hoe de Alpen eruit zien als mijn dochter volwassen is."

Ook het wintertoerisme in de Alpen zal de gevolgen merken. De verminderde sneeuwval betekent minder ski-gebieden. In bijna alle economische sectoren in en rond de Alpenregio is klimaatadaptatie van belang. De ski-industrie moet alternatieve activiteiten plannen als er geen of weinig sneeuw ligt, en seizoenswerkers moeten extra vaardigheden hebben om er te blijven werken en deze nieuwe activiteiten te begeleiden.