Zoet & Zout, water en de Nederlanders

Als er één land is dat goed is in de omgang met water, dan is het Nederland wel. Het water als vriend en vijand: al eeuwenlang bestaat deze haat-liefdeverhouding tussen de Nederlanders en water. Het maakt de Nederlandse identiteit en is onderdeel geworden van de Nederlandse cultuur. Tracy Metz en Maartje van den Heuvel namen een duik in het diepe en maakten een boek en tentoonstelling over Nederland en water genaamd: "Zoet & Zout. Water en de Nederlanders."

De van oorsprong Amerikaanse journaliste Tracy Metz is schrijfster van het boek Zoet & Zout. Zij raakte geïnteresseerd in de relatie tussen Nederlanders en hoe zij met het water omgaan door haar mid-career fellowship aan Harvard en haar plaats in de Deltacommissie. Maartje van den Heuvel is kunsthistorica en conservator fotografie bij Bijzondere Collecties van de Universiteit Leiden en houdt zich bezig met het beeldmateriaal voor zowel het boek als de tentoonstelling. Samen hebben zij een balans kunnen vinden tussen beeld en informatie. Door het boek en de tentoonstelling niet chronologisch maar thematisch in te delen, is goed te zien hoe kunstenaars en beeldmakers uit verschillende tijden met vergelijkbare thema's bezig zijn geweest. Op 14 februari 2012 ging de tentoonstelling van start in de Kunsthal in Rotterdam en mocht Tracy Metz het eerste exemplaar van het boek overhandigen aan kroonprins Willem-Alexander.

Boek

Metz is geïnteresseerd in de visie van Nederlanders op water. Door de manier waarop Nederlanders omgaan met water verandert het landschap enorm. "Het is een luxe en een voorrecht om in een land te leven waar je niet doorlopend in angst hoeft te leven voor het water, want er zijn miljoenen mensen die wel doorlopend in angst leven voor water", aldus Metz in een interview met Kunststof (ntr). Door de jaren heen is er een verschuiving te zien van water als vijand naar water als vriend. Zeker ook door klimaatverandering zijn wij Nederlanders genoodzaakt om anders om te gaan met water. We krijgen steeds meer periodes met extreme regenval en in de zomer worden de periodes steeds droger, waardoor we uiteindelijk te maken zullen krijgen met een tekort aan water.

In het boek is van alles te vinden over water en de Nederlanders. Van polders tot drijvende steden en van dijken tot de watersnoodramp. Informatie wordt afgewisseld met beelden die verdeeld zijn in 5 themas: Strijd, Verbond, Gewin, Plezier en Mythe. Deze thema's tonen de veranderende visie van Nederlanders als het neerkomt op het onderwerp water. Volgens Metz is het oude denken "water als vijand" en het nieuwe denken "water als vriend".

Metz onderscheidt zich van anderen, doordat zij als enige met allerlei mensen uit verschillende sectoren spreekt en daar één verhaal van maakt. Zij spreekt bijvoorbeeld met ambtenaren en landschapsarchitecten, maar gaat ook op bezoek bij boeren om hun visie te verduidelijken. "Het boek kan gezien worden als catalogus van de tentoonstelling", aldus Metz.

Tentoonstelling

Voor de tentoonstelling Zoet & Zout heeft Maartje van den Heuvel zo'n 120 kunstwerken bij elkaar gezet, die alles te maken hebben met water en de Nederlanders. Gesorteerd op thema zijn deze kunstwerken te vinden in de kunsthal in Rotterdam. Van zeeslagen en verdrinkingen (Strijd) naar dijken en polders (Verbond) om vervolgens van de VOC (Gewin) via de Elfstedentocht (Plezier) bij de diepere betekenis van water terecht te komen (Mythe).

De tentoonstelling onderscheidt zich van andere tentoonstellingen doordat de kunstwerken, net als het boek, niet chronologisch gesorteerd zijn maar op thema. Dit laat goed zien dat er door de eeuwen heen veel mensen bezig zijn geweest met het onderwerp water. Hierdoor kan een schilderij van Mesdag, met uitzicht op een stormachtige Noordzee, naast een kunstwerk van Wout Berger, het IJsselmeer tijdens een stormachtige dag, hangen. Er is volop gebruik gemaakt van diverse kunstvormen, met ook videobeelden en geluid. Zo is er videomateriaal van het polygoonjournaal (inclusief herkenbare melodie) over de Elfstedentocht uit 1963. Op de tentoonstelling worden geluiden van water, van mensen in rivieren en zacht kabbelend water, afgewisseld met geluiden van stormen op zee. Een onverwacht, maar zeker mooi element bij het weergeven van water in de Nederlandse kunst. Het maakt Nederland en is, zoals Tracy zei in het interview met Kunststof: "de identiteit van Nederland, want water is van niet te onderschatten waarde voor de plek waar we wonen."

Het boek Zoet & Zout. Water en de Nederlanders, is geschreven door Tracy Metz en Maartje van den Heuvel en uitgegeven door NAi Uitgevers.

De tentoonstelling Zoet & Zout. Water en de Nederlanders in de Kunsthal in Rotterdam is nog tot en met 10 juni 2012 te bezoeken.