Landbouw wil dicht-bij-huis informatie

Klimaatverandering op perceelniveau

Het klimaat verandert. Natter én droger én warmer wordt het. Zeggen ze. Boeren moeten het eerst zien en dan pas geloven ze het. Daarom is de adaptatiestrategie voor de Nederlandse landbouw voorlopig ongewis. Met modellen proberen wetenschappers bij te dragen aan bewustwording en concrete aanpassingen door te rekenen.

Door René Didde

Tot nog toe brengen rekenmodellen globaal in kaart welke gevolgen klimaatverandering bewerkstelligt. Aan de hand van scenario´s kennen we tamelijk exact de toename van de hoeveelheid CO2 in 2010. Lastiger al is de temperatuurstijging in 2020. Nog complexer is de verandering van de neerslagpatronen rond 2030 en het aantal centimeters zeespiegelstijging rond 2050. Hoe verder weg in de tijd, hoe groter de onzekerheid van de voorspellingen. Er is nog een bezwaar. De modellen doen uitspraken op wereldniveau en kunnen hooguit een beetje inzoomen op het niveau van een land. Veel fijnmaziger dan het binnenland van Spanje of Noord-Frankrijk gaat dat niet. De klimaatkaartjes brengen tot nog toe de gehele Benelux met één kleur in kaart. Dat is niet bepaald praktisch.

In het project AgriAdapt-NL proberen onderzoekers van Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) klimaatvoorspellingen concreet te maken voor de landbouw in de regio Noord-Nederland. We willen bijdragen aan aanpassingen van landgebruik, bijvoorbeeld door erop te wijzen dat nattere gebieden wellicht te grote risico´s betekenen voor de landbouw en dat drogere gebieden beter geschikt zijn voor akkerbouw in plaats van de huidige veeteelt, vertelt dr. Martin van Ittersum, projectleider van AgriAdapt-NL en werkzaam op de onderzoeksgroep Plantaardige productiesystemen.

Inzoomen op bedrijfsniveau

De onderzoekers willen echter nog verder gaan. Ze willen inzoomen en berekeningen uitvoeren op het niveau van de bedrijfsvoering. Een akkerbouwer in pakweg de Friese gemeente het Bildt kan mogelijk beter overschakelen op veeteelt, of toevlucht nemen tot andere gewassen, of zijn rotatieschemas aanpassen. Zelfs heeft het project de pretentie om aanpassingen op veldniveau door te rekenen. Boer Bouke uit het Bildt moet op sommige percelen het zaaigoed op een vroegere datum organiseren, zijn stikstofgift anders organiseren, niet of juist wel irrigeren. Al geloof ik niet dat we daadwerkelijk kunnen voorspellen wat een bepaalde boer op een bepaald perceel zou moeten doen, denkt Van Ittersum. Wel denk ik dat de studie een discussieverrijkend leermiddel zal worden om boeren binnen een voor hen afzienbare tijdshorizon bijvoorbeeld 2020 - aanpassingsstrategieën voor te spiegelen en met ze in discussie te raken.

Het is volstrekt nieuw om de effecten van klimaatverandering op de regionale schaal van Noord-Nederland in kaart te brengen. De bottleneck zal zijn hoe concreet de onderzoekers de verwachtte toename van bijvoorbeeld extreme neerslaggevallen kunnen duiden voor de boeren. Het wordt immers zowel natter als droger. Een appelteler hoef je niets te vertellen over de effecten van een hagelbui in mei, want dan is hij zijn hele oogst kwijt, zegt Van Ittersum. Je moet hem er echter op wijzen dat dergelijke hagelbuien bijvoorbeeld één keer in tien jaar in plaats van één keer in de twintig jaar gaan plaatsvinden. En dat betekent dat ze ook twee jaar achtereen kunnen voorvallen, en dan achttien jaar niet.

Boeren zullen dus vooral hun bedrijfsvoering robuuster en klimaatbestendig moeten maken door met dergelijke extremen rekening te houden. Het is de hoogste tijd dat wij als wetenschappers proberen de boeren van adequate informatie te voorzien. We moeten de klimaatverandering vertalen naar een meest waarschijnlijk weerjaar voor een bepaalde streek, vindt ook Peter Kuikman van Alterra WUR, die samen met collegas de broeikasemissies van de landbouw per provincie in kaart brengt. Het probleem is, zegt Kuikman, dat boeren last hebben van hun geheugen. Ze zijn altijd kampioenen geweest om zich aan te passen aan het weer in het huidige klimaat. Nu vragen we hen zich aan te passen aan het toekomstige klimaat. Het weer is het gezicht van het klimaat, maar hoe dat precies verandert, weten we niet. We kunnen de boeren dus nog onvoldoende prikkelen om hun bedrijfsvoering aan te passen. Het AgriAdapt-programma is daarom heel welkom.