Ophef rond CO2 opslag

Wetenschappers van het Potsdam Institute for Climate Impact Research waarschuwden onlangs dat de gevaren van klimaatverandering groter zullen zijn dan verwacht. Met deze berichten in het achterhoofd, zijn de ambitieuze CO2 reductie doelstellingen van 20% in 2020 niet ambitieus genoeg. Om klimaatverandering tegen te gaan moeten alle middelen worden ingezet. Dus ook ondergrondse opslag van CO2.

 
Milieuminister Jacqueline Cramer stelde vorig jaar zestig miljoen euro beschikbaar voor proefprojecten CO2 op te slaan in Geleen en in Barendrecht. Erg enthousiast reageerden burgers en de gemeenteraad van Barendrecht niet. Dit ondanks geruststellende woorden van het betrokken energiebedrijf Shell dat het onmogelijk is dat gevaarlijk hoge concentraties in de lucht boven de woonwijk komen. Wat is er misgegaan in Barendrecht?

Proefproject of demonstratieproject?

Een belangrijk detail waar het verschil in zienswijze uit blijkt, is het woord proefproject. Shell noemt de opslag in een leeg gasveld in Barendrecht geen proefproject, maar een demonstratieproject waarin beproefde technieken worden toegepast. Wethouder Zuurbier (VVD) van Barendrecht ziet dit anders. Het injecteren van CO2 in de grond is bekend, maar het gasveldje op de oorspronkelijke druk terugbrengen voor drie- of vierhonderd, wie weet duizend jaar, is wel degelijk een proef. We weten niet of de CO2 er spontaan kan uitkomen. Lege gasvelden als opslagruimte voor CO2 zijn er nog amper. Hoe het zich gedraagt over zon lange periode is gebaseerd op modellen. Deze komen nooit precies uit. Dus waarom zon proef juist onder een woonwijk doen?

Ook juridisch adviseur op het gebied van emissierechten en handel Jos Cozijnsen trekt de keuze voor Barendrecht in twijfel. Mondiaal gezien is CO2 opslag noodzakelijk en een groot gedeelte van de CO2 opslag techniek is al bekend. Nieuw is dat we het nu op land, in Nederland in een oud gasveld en op zon lange termijn gaan opslaan. In Duitsland en Polen zijn al kleinschalige projecten met het opslaan van CO2, meestal in gesteente, in Noorwegen slaat men al offshore CO2 op; en in de Nederlandse Noordzee is een klein off-shore opslagproject bij Den Helder. In de VS wordt opslag gebruikt om meer olie uit de grond te drijven. Dus erg veel ervaring in deze precieze situatie is er niet. Ik denk wel dat de techniek veilig is als je het goed monitort, het is ook geen gasbel die kan ontploffen. Maar het lijkt me niet verstandig om in een bevolkt gebied als Barendrecht te beginnen, daar creëer je alleen maar oppositie mee terwijl je juist draagvlak wilt voor het aanpakken van het klimaatprobleem. Zoals het Internationale Energie Agentschap ook al heeft aangegeven: we hebben niet de luxe om te kiezen of we op elektrische of gasvormige energie overgaan of onze energie halen uit kolen met CO2 afvang en opslag, of kernenergie, alles is nodig.

Geoloog Henk Pagnier, die in dienst van TNO betrokken is geweest bij meerdere CO2 opslag projecten in het buitenland en in Barendrecht twee avonden uitleg heeft gegeven, is het oneens met de stelling dat er weinig ervaring is op dit gebied. In Duitsland bijvoorbeeld heeft men CO2 opgeslagen in een diepe watervoerende laag. Geologisch gezien is de situatie in Nederland niet wezenlijk anders, ondanks regionale verschillen in de geologische opbouw van de ondergrond. De Barendrechtse ondergrond is niet uniek met betrekking tot CO2 opslag.  En over de kritiek van de wethouder op de modellen vindt Pagnier: Met modellen kun je juist zekerheid krijgen, dat is hoe modellen werken, die worden altijd bijgesteld. Je maakt een model, vervolgens ga je meten, dan wijkt iets af en ga je kijken waarom. En dit moet je dan voldoende lang doen. Dat de modellen afwijken wil niet zeggen dat de veiligheid in het geding is. Ik begrijp de zorgen, maar dit is een communicatieprobleem. Het is nieuw, dus het vergt veel uitleg. Het is jammer als we de gasvelden onder Barendrecht niet zouden gebruiken, want in Nederland zijn veel van de gasvelden gelegen onder meer of minder bevolkt gebied. In de toekomst zou het kunnen dat we aardig wat willen gaan opslaan. Het zou jammer zijn als we al die capaciteit niet konden gebruiken.

Procedure

Wethouder Zuurbier heeft zijn twijfels over de procedure die gevolgd is bij de keuze voor Barendrecht. Voordat de aanbestedingstender uitgeschreven werd, had het rijk een zorgvuldige verkenning moeten maken in welke plaatsen in Nederland je ondergronds CO2 kunt opslaan en welke voor- en nadelen daarbij horen. Dat is niet gebeurd. Nederland heeft 1000 megaton aan opslag capaciteit. De Barendrechtse velden kunnen slechts 12 megaton bevatten. Dus waarom Barendrecht?

Ook Cozijnsen had liever gezien dat het rijk van te voren beter gekeken had waar CO2 opslag kan en welke plek het meest geschikt zou zijn. Zijn voorkeur gaat het meest uit naar Drachten, waar een gasgestookte energiecentrale zou kunnen staan. Het voordeel is dat als je daar in een aantal kleinere velden de CO2 terugstopt in de grond, het aardgas er makkelijker uit te halen is. Bovendien kun je daar snel ervaring opdoen. Ook zijn er mogelijkheden in landen met kolenwinning. Als je de kolen vergast, de CO2 afvangt en deze weer injecteert in kolenlagen, geeft het methaan vrij waar je weer stroom uit kunt ontwikkelen. Je kunt de kolen dan in de grond laten. Er zijn zo veel manieren om afgevangen CO2 te benutten."

Cozijnsen vervolgt: "De kosten van CO2 opslag in Noord Nederland zouden duurder zijn dan in Barendrecht omdat de industrie te ver weg is en je dus meer leidingen en dus meer kosten moet maken. Maar die infrastructuur moet er toch komen. In eerste instantie voor gasvervoer: grote gasvelden blijven langzaam continu produceren, soms is dat niet nodig en kun je dat gas het beste in lege kleinere velden bewaren. Dat gebeurt al, in Langeko bijvoorbeeld. Bovendien zullen nieuwe technieken met CO2 zich ontwikkelen die gebruik maken van de infrastructuur. In het Westland liggen al pijpleidingen, CO2 wordt daar gebruikt in honderden kassen. In Rijnmond zit Omnya, een bedrijf dat van CO2 een carbonaat maakt om papier mee wit te maken en een middel om papier te lijmen. Ze gebruikt CO2 van Shell Chemicals en van de slibverbrander SNB. Ook de voedingsindustrie gebruikt al CO2, voor frisdrank en voor het verpakken van levensmiddelen. In de toekomst zullen zich alleen maar meer toepassingen ontwikkelen. Voor Shell was Barendrecht het meest betaalbaar vanwege de afstand naar zijn eigen fabriek, die CO2 produceert. Maar eigenlijk zou de overheid het best de infrastructuur voor haar rekening kunnen nemen, bijvoorbeeld als een Green New Deal project.

De vraag is of het proefproject in Barendrecht doorgaat. Eind april levert een MER commissie haar advies, daarna houdt eind juni de gemeenteraad een principebesluit. De gemeente laat ondertussen een toetskader maken waar uit verschillende hoeken antwoord op 140 vragen wordt gezocht, zoals wat de consequenties zijn voor eventueel dalende woningprijzen. Zuurbier: Als die vragen goed beantwoord worden kunnen we theoretisch gezien nog een groen licht geven. We willen oordelen op basis van feiten en cijfers, niet emoties. Eind augustus beslissen de provincie Zuid-Holland en het ministerie van Economische Zaken of ze vergunningen afleveren. De eindverantwoordelijkheid ligt echter bij de minister van VROM, die met de coördinatie regeling uit rijksbelang het besluit kan doordrukken. De vraag is alleen of dit realistisch is. Zuurbier: Er is geen draagvlak onder de burgers in Barendrecht. De rijksoverheid had burgers veel beter moeten voorlichten in 2006/2007.