Miljarden extra beesten nodig voor groeiende vraag naar vlees

De vraag naar melk- en vleesproducten neemt de komende veertig jaar wereldwijd fors toe. Terwijl in het rijke Westen de roep om minder vlees te eten luider wordt, komen er in ontwikkelingslanden steeds meer mensen bij met een stijgend inkomen, die meer melk- en vleesproducten willen. Zonder ingrijpen leidt onstuimige groei van de landbouw tot armoede en verdrukking van kleine boeren, en vormt zij een gevaar voor de gezondheid van mens en dier en voor het milieu, waarschuwt de VN landbouworganisatie FAO.

In 2050 bewonen volgens prognoses van de VN 9 miljard mensen de aardkloot. De wereldwijde jaarlijkse vleesproductie zal naar verwachting van de FAO groeien van de huidige 228 miljoen ton naar 463 miljoen ton in 2050. De veestapel moet om in die vraag te voldoen toenemen van 1.5 naar 2.6 miljard koeien en van 1.7 miljard naar 2.7 miljard geiten en schapen.

Tegelijkertijd neemt de hoeveelheid bebouwbaar land af van 0.38 hectares per persoon tot 0.15 hectare per persoon, zo becijferde WHEB Ventures, een investeerder die zich bezighoudt met verschillende landbouwgerelateerde activiteiten.Landbouw heeft bovendien te lijden onder klimaatverandering en is tegelijkertijd een van de belangrijkste bijdragers aan dat fenomeen. Na gebouwen zijn veehouderij en vleesproductie de grootste uitstoters van CO2 en nemen volgens berekeningen zo'n 12-18 procent (afhankelijk van of veevoeder wordt meegeteld) van de totale wereldwijde jaarlijkse uitstoot voor haar rekening. Bovendien legt landbouw grote druk op lokale ecosystemen. De productie van een kilo vlees kost 16.000 liter water, zestien keer zoveel dan de productie van een kilo graan.

De landbouwproductie staat dus onder druk, terwijl de vraag naar voedsel toeneemt. Gewasziekten, erosie van de bodem, onregelmatiger neerslag en langere periodes van droogte kunnen gevolgen zijn van klimaatverandering. Bovendien zijn er meer partijen die aanspraak maken op het bebouwen van grond, nu bijvoorbeeld grote lappen land worden bewerkt voor de productie van gewas voor biobrandstoffen. Bruce Kahn, directeur van DB Climate Change Advisors zegt in de Financial Times: "We kunnen er niet omheen dat de prijzen voor landbouwproducten door die factoren zullen stijgen." Er moeten hoe dan ook manieren gevonden worden om meer te produceren met minder, bijvoorbeeld door het gebruik van zaden die minder gevoelig zijn voor ziektes, plagen en droogte.

Kenners verwachten dat er meer belangstelling zal komen voor genetisch gemanipuleerde gewassen. In de EU was hier felle weerstand tegen, maar mogelijk is het een teken aan de wand dat de Europese Commissie onlangs goedkeuring gaf voor de bewerking van een genetisch gemanipuleerde aardappelsoort. Dit is het tweede organisme dat die goedkeuring krijgt.  Er valt veel duurzame winst te behalen in het terugdringen van het gebruik van water en kunstmest door bewerking van land met meer precisie uit te voeren. Veel wordt verwacht van de toepassing van biochar, een bodemverbeteraar die water beter vasthoudt en tegelijkertijd CO2 opslaat. (Zie ook klimaatreddende bodems en Biochar kan gigaton koolstof opslaan).

Demissionair landbouwminister Gerda Verburg zei in Change Magazine: "Biologische gewasbescherming, precisiezaaien met hulp van GPS, gebruik van dierlijke uitwerpselen voor biogas, precisie-irrigatie; kennis en technieken genoeg. Waar we nog niet voldoende in slagen, is om deze bij de lokale boeren te krijgen. Uiteindelijk moeten de boeren ter plekke ermee aan de slag."

Maar betere landbouwtechnieken zijn niet voldoende om de productie drastisch op te schroeven terwijl de omstandigheden minder goed zijn. Volgens de FAO is het noodzakelijk dat overheden zich actief gaan bemoeien met de ontwikkeling van landbouw. In het voorwoord van de publicatie State of Food and Agricultur (SOFA) stelt FAO-directeur Jacques Diouf:  "De snelle transitie van de veehouderij heeft plaatsgevonden in een institutioneel vacuüm. Goed bestuur moet nu centraal staan. Het definiëren van een passende rol voor overheden is de hoeksteen waarop we de toekomstige ontwikkeling van de veehouderij moeten bouwen."

Want landbouw is volgens de FAO te belangrijk om aan de grillen van de markt alleen over te laten. Vee draagt voor veertig procent bij aan de landbouwproductie en voorziet in het levensonderhoud en de voedselzekerheid van bijna een miljard mensen. Hervorming van de landbouw in veel delen van de wereld moet volgens de FAO niet alleen gericht zijn op verhoging van de opbrengst, maar ook op armoedebestrijding, voedselzekerheid en gezondheid van mens en dier.

De FAO waarschuwt voor de groter wordende kloof tussen degenen die erin slagen om voordeel te slaan uit de groeiende vraag naar dierlijke producten en zij die dat niet kunnen. Kleine boeren in ontwikkelingslanden kunnen profiteren van een grotere vraag naar vlees. Maar als overheden niet ingrijpen kunnen zij ook makkelijk van de markt gedrukt worden door industriële mega-veehouderijen. Een woordvoerder: "De veranderingen en het tempo waarin die plaatsvinden vormen een risico voor inkomsten, menselijke en dierlijke gezondheid en het milieu. Om de uitdagingen waarvoor de sector zich gesteld het hoofd te kunnen bieden zijn onderzoek, overheidsingrijpen en goed bestuur met passende instituties nodig. Hier moet op alle mogelijke niveau's, zowel door multilaterale organisaties als door lokale bestuurders, op in worden gezet."